گزارش بازدید از موزه ایران باستان

به گزارش خبرنگار ایمنا، یکی از با ارزش‌ترین مراکز در ایران که گنجینه‌ای بسیار پربار از آثار تاریخی این مرز و بوم در خود جای داده، موزه ملی ایران است. این موزه که دارای سردر باشکوهی است در خیابان سی تیر تهران واقع است و یکی از پر بازدیدترین موزه‌های ایران است. موزه ملی در پی شیوع کرونا یکی از اولین مراکزی بود که اعلام تعطیلی کرد ضمن اینکه مدیران این موزه از این فرصت استفاده کردند و با ایجاد امکان بازدید مجازی مشوق دیگر موزه‌ها شدند.

موزه ملی ایران به عنوان بزرگ‌ترین، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین موزه کشور بیشترین یافته‌های باستان‌شناسی حاصل از کاوش‌های علمی از دوران پارینه‌سنگی تا اسلامی در قالب دو موزه "ایران باستان" و "باستان شناسی و هنر اسلامی ایران" به نمایش درآورده است. موزه ملی ایران در سال ۱۳۱۶ خورشیدی در اولین بنای موزه‌ای کشور گشایش یافت. این بنا را آندره گدار، معمار فرانسوی با الهام از طاق کسرا طراحی کرد و دو معمار ایرانی یعنی عباسعلی معمار و استاد مراد تبریزی اجرای آن را بر عهده گرفتند.

با قدم زدن در خیابان سی تیر و گذر از پارکی کوچک، ساختمان باشکوه و نارنجی رنگ موزه با سردری باشکوه در برابر بازدید کنندگان قرار می‌گیرد. این ساختمان در واقع موزه ایران باستان بوده که به دو بخش "پیش از تاریخ ایران" با آثاری از دوران پارینه‌سنگی قدیم تا اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد (یعنی از کهن‌ترین دوران تا پیش از ابداع نگارش) و در "موزه دوران تاریخی" آثاری از اواخر هزاره چهارم پیش از میلاد (یعنی آغاز به‌کارگیری حروف) تا پایان دوران ساسانی به نمایش گذاشته شده است.

اولین بخشی که در این بخش از موزه با آن روبرو می‌شوید، بخش پارینه سنگی یعنی زمانی که انسان‌های اولیه در آن می‌زیستند، است. در این بخش از موزه ابزارها و اشیای انسان ساز بسیار ابتدایی که از کاووش مکان‌های باستانی کشف‌رود در خراسان و لادیز سیستان و بلوچستان بدست آمده به نمایش در آمده است. اشیای بخش پارینه سنگی از یک میلیون تا حدود دویست و پنجاه هزار سال قدمت دارند. مهم‌ترین اشیای این بخش سنک مادر "ساتور" و ابزار سه وجهی "امر مردگ" است.

در تالارهای بعد وارد دوران تازه‌ای از تاریخ می‌شوید، ابزارها ظریف‌تر شده و آرام آرام فرم آن شکل پیدا می‌کند. به عنوان مثال در دوره فرا پارینه سنگی ابزارهای ترکیبی با استفاده از سنگ ساب و ذخیره‌سازی مواد خوراکی است. این دوره از حدود ۲۰ هزار سال پیش آغاز می‌شود و در حدود ۱۲ هزار سال پیش با اتمام عصر یخبندان به پایان می‌رسد. نمونه‌های آثار این دوره از کاووش مکان‌هایی مانند غار علی‌تپه مازندران و پناهگاه پاسنگر در لرستان در تالار سه به نمایش گذاشته شده است.

بخش تاریخی بعدی در موزه مربوط به عصر نوسنگی و مس‌سنگی می‌شود. در این دوره برخی ساکنان در دامنه‌های زاگرس موفق به اهلی کردن حیوانات و کاشت برخی گیاهان و غلات خودرو مانند گندم، جو و در نتیجه تولید مواد خوراکی شدند. بدین ترتیب جمعیت افزایش یافت و روستاهای جدید در خارج از این هسته‌های مرکزی، در دشت‌های آبرفتی و مناطقی مانند خوزستان، فارس و مرکز فلات ایران شکل گرفتند. در همین عصر بود که یکی از مهم‌ترین ابداعات بشر یعنی سفال به وجود آمد و آثار مهمی همچون ظرف‌های سفالی و یک ماکت سفالی از یک خانه در موزه وجود دارد.

در تالار بعدی موزه ایران باستان با آثاری از دوره مفرغ روبرو می‌شوید. دوره مفرغ (۳۰۰۰ تا ۱۵۰۰ پیش ازمیلاد) دوره‌ای از تاریخ ایران است که مهم‌ترین دستاوردهای آن استفاده گسترده از آلیاژ مفرغ و همزمان با آن برداشتن نخستین گام‌ها برای تشکیل حکومت است. فناوری دستیابی به آلیاژ مفرغ (آمیزهای از مس و قلع) به تولید گسترده اشیای مفرغی مانند ظرف، جنگ‌افزارها، یراق‌آلات اسب، پیکره‌های انسانی و جانوری منجر شد.

آثار تزئینی و آئینی نیز مانند سرسنجاق، بازوبند و گردنبند و سرَعل در برخی نقاط ایران از جمله لرستان، کرمانشاه و ایلام از این دوره به دست آمده که در موزه قابل بازدید است. یکی از مهم‌ترین آثار موزه ملی یعنی کاسه پایه‌دار با نقش بز کوهی و درخت بدست آمده از کاوش شهرسوخته که از آن به عنوان اولین پویانمایی تاریخ یاد می‌کنند نیز مربوط به هزار سوم پس از میلاد و عصر مفرغ است.

بخش بعدی موزه مربوط به تمدن عیلام است، تمدنی که نخستین شهرها را در جنوب و جنوب غرب ایران به وجود آورد و به چهار دوره تقسیم می‌شود. زیگورات جغازنبیل و مجموعه بناهای اطراف آن از مهم‌ترین بقایای معماری این دوره است و آثار مهمی چون پیکره سفالی کاو با کتیبه‌های پشت آن، لوله‌های شیشه‌ای، آجر نوشت‌ها، پالک‌های تزئینی دیوار و گل‌میخ‌های کتیبه دار از این دوره در موزه به نمایش درآمدند. همچنین خط میخی را نیز عیلامیان از همسایگان بین النهرینی خود وام گرفتند و آن را با خط خود منطبق ساختند.

حدفاصل دوره مفرغ و امپراتوری هخامنشی در تاریخ ایران با نام "دوره آهن" شناخته شده است که ویژگی فنی آن آشنایی با چگونگی ذوب فلز آهن است. نکته دیگری در مورد این دوره زمانی، گسترش توانمندی سفالگران در ساخت فرم‌های جانوری است که نمونه‌های متنوع خصوصاً آن از کرانه‌های دریای مازندران تا گیلان و تالش در گورستان‌های متعدد به دست آمده است. درست پس از تالار عیلامی‌ها در موزه ایران باستان با تالار عصر آهن با آثاری همچون جام زرین معروف تپه مارلیک و آجرهای لعاب‌دار آذربایجان قرار دارد.

پس از گذر از این بخش‌ها، وارد بخش امپراطوری‌های ایرانی خواهید شد. در اولین بخش آثار مربوط به عصر هخامنشی به چشم می‌خورد، آثاری که از تخت جمشید و دیگر مراکز به موزه ملی آورده شدند. داریوش بزرگ برای نخستین‌بار در ایران سکه ضرب کرد و فنون گوناگون به‌ویژه سنگ‌تراشی و فلزکاری در این دوره شکوفا شد. نقش‌برجستۀ "بارعام" تخت جمشید، ستون سنگی با سرستون به شکل دو گاو پشت به هم، تندیس سنگی داریوش که فرمان وی در مصر ساخته شد و پیکرە سنگی پنه‌لوپه نمونه‌های شاخص این دوره‌اند که در موزه قابل بازدید هستند.

در بخش بعدی موزه آثاری از عصر سلوکی و عصر اشکانیان است. در این تالار پیکره مفرغی زئوس، سنگ نوشته یونانی معبد ئودیسه که هر دو از نهاوند همدان هستند وجود دارند. همچنین پیکره بزرگ زاده اشکانی مهم‌ترین اثر بخش اشکانیان است. یکی از مومیایی‌های اسرارآمیز مردان نمکی که در زنجان کشف شدند که مربوط به این دوره تاریخی است و در بخش ایران باستان موزه ملی ایران به نمایش درآمده است.

بخش آخر مربوط به آثار دوران ساسانی است، حکومتی که در ۲۲۴ میلادی قدرت را در دست گرفت و مدعی تداوم دوره باشکوه هخامنشی بود. هنر دوران ساسانی به لطف نقوش پارچه‌های ابریشمی، ظروف سیمین زراندود و گچبری‌هایشان در سراسر آسیا و اروپا گسترش یافت. گچبری‌ها و موزاییک‌کاری‌های بی‌نظیر در بخش تاریخی موزه از تزئینات معماری باشکوه این دوره در تپه‌حصار دامغان، چالترخان در ری، حاجی‌آباد و بیشاپور در فارس بدست آمده است.

آثار بدست آمده از دوره‌های مختلف تاریخی در موزه ایران باستان همچنین بازدید مجازی از این موزه در سایت موزه ملی ایران به نشانی http://irannationalmuseum.ir/fa/ موجود است.