عکس آریو برزن
نویسنده : سمانه KZ | زمان انتشار : 04 دی 1400 ساعت 20:00
آریوبَرزَن (به یونانی: Aριoβαρζάνης) نام یکی از شاهزادگان هخامنشی و سردار ایرانی بود که در برابر سپاه اسکندر مقدونی ایستادگی کرد و خود و سربازانش تا واپسین تن کشته شدند. نام آریوبرزن در پارسی کنونی به گونه آریابرزین هم گفته و نوشته می‌شود که به معنی ایرانی باشکوه است.[۱][۲]
نام[ویرایش]
نام آریوبرزن از شکل یونانی آن، آریوبرزنس (Ἀριοβαρζάνης) گرفته شده‌است، حال آنکه این نام در پارسی باستان به شکل آریه برزنه (*Āriya-bṛdāna-) آمده‌است.[۳] به عقیده برخی ممکن است «a» پایان واژه‌های هخامنشی در پارسی باستان متاخر تنها نوشته می‌شده و خوانده نمی‌شده، بنابراین این نام می‌تواند به شکل آری‌برزن (Āriy-bṛdān) نیز خوانده شود.[نیازمند منبع]
نبرد دربند پارس[ویرایش]
نبردگاه آریوبرزن و اسکندر را در چند جای گوناگون حدس زده‌اند، که با توجه به خط سیر عبور اسکندر از شوش به سوی تخت جمشید و مناسب بودن تنگه ای با مشخصاتی که یونانی‌ها داده‌اند، و طبق دانشنامه ایرانیکا و تاریخ ایران کمبریج، محتمل‌ترین مکان دربند پارس در ده کیلومتری غرب بهبهان تنگ تکاب است.[۴] به هر روی ناآشنایی اسکندر با منطقه به سود پارسیان بود ولی یک چوپان که تاریخ‌نگاران نامش را لی‌بانی(اسیر اسکندر) نوشته‌اند راه گذر از کوهستان را به مقدونیان نشان می‌دهد و اسکندر می‌تواند آریوبرزن و یارانش را به دام اندازد گفته می‌شود اسکندر پس از پایان جنگ آن اسیر را به خاطر خیانت می‌کشد. آریوبرزن با ۴۰ سوار و ۵۰۰۰ پیاده خود را بی‌پروا به سپاه مقدونی رسانده و شمار بسیاری از یونانیان را کشته و خود نیز تلفات بسیاری داد اما موفّق گردید از محاصرهٔ سپاه مقدونی بگریزد.
چون از محاصره بیرون آمد خواست تا به کمک پایتخت بشتابد و آن را پیش از رسیدن سپاه مقدونی اشغال کند. اما لشکر اسکندر که از راه جلگه به پارس رفته بودند، مانع او شدند. در این هنگام وی به مخاطرهٔ سختی افتاد، ولی راضی نشد تسلیم گردد. گفته می‌شود ایستادگی آریوبرزن یکی از چند ایستادگی انگشت شمار در برابر سپاه اسکندر بوده‌است.
بر پایه یادداشت‌های به دست آمده از کالیستنس تاریخ‌نگار اسکندر، ۱۲ اوت سال ۳۳۰ پیش از میلاد، نیروهای اسکندر مقدونی در پیشروی از سوی جنوب به سوی پرسپولیس پایتخت آن زمان ایران، در منطقه دربندپارس که منطقه‌ای کوهستانی و سخت گذر و تنها مکان قابل دسترسی از جنوب بسوی پارس بوده‌است متوقف شدند و در این منطقه درگیری میان اسکندر و آریو برزن رخ داد. به گفته همراهان اسکندر پس از ورود به دره‌های مخوف دربند پارس، خورشید را به مدت سه شبانه روز بچشم ندیدیم بعلت انبوه درختان و ازدیاد باران. اسکندر با یک هنگ ارتش ایران که شامل ۵۰۴۰ تا ۵۰۰۰ نفر بود به فرماندهی آریو برزن رو به رو شد. این هنگ چندین روز مانع ادامه پیشروی ارتش ده‌ها هزار نفری اسکندر شده بود که مصر، بابل و شوش را پیشتر گرفته بود و در سه جنگ، داریوش سوم را شکست و فراری داده بود. سرانجام این هنگ با محاصره کوه‌ها و حمله به افراد آن از ارتفاعات بالاتر از پای درآمد و فرمانده آن آریوبرزن نیز کشته شد.
مقایسه با نبرد گوگمل[ویرایش]
کالیستنس در خصوص مقایسه نبرد دربند و نبرد گوگمل نوشته‌است:
اگر چنین مقاومتی در نبرد گوگمل (در کردستان عراق کنونی) در برابر ما صورت گرفته بود، شکست مان قطعی بود. در گوگمل با خروج غیرمنتظره داریوش سوم از صحنه، واحدهای ارتش ایران نیز که در حال پیروز شدن بر ما بودند در پی او دست به عقب‌نشینی زدند و ما پیروز شدیم. داریوش سوم در جهت شمال شرقی ایران فرار کرده بود و آریوبرزن در ارتفاعات جنوب ایران و در مسیر پرسپولیس به ایستادگی ادامه می‌داد.[۵]
دفاع آریوبرزن[ویرایش]
بعد از فتح بابل و شوش بدست اسکندر، او دربارهٔ جاده‌ها، منابع و آب‌های پارس اطلاع جمع کرد. سپس نیروی منتخب ۱۷ هزار نفری به سمت پارسه (مرکز ملی و دودمانی امپراتوری) روانه کرد.[۶]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- بهرامی، عسگر (۱۳۸۶). «آریوبرزن». دانشنامه ایران. ۲. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ص. ۶۷۴-۶۷۵. دریافت‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۳.
- Sh. Shahbazi, A (1987). "ARIOBARZANES". Encyclopædia Iranica. I. p. ۴۰۶–۴۰۹. Retrieved 30 November 2014.
- حسنعلی پیشاهنگ، استاد دانشگاه (تاریخ)، هفته نامه عصر نیریز
- پیام نمای صدا و سیمای ایران