جاده ابریشم از چه شهرهایی در ایران می گذرد

جاده ابریشم معروف ترین جاده جهان در طول تاریخ بوده است و نام آن در کتب درسی نیز آمده است، حتی بسیاری از هتل ها یا شرکت های بازرگانی و حتی رستوران ها نام برند خود را جاده ابریشم گذاشته اند. اما به احتمال زیاد اطلاعاتی که هرکدام از ما در رابطه با این جاده داریم محدود می شود به اینکه جاده ابریشم در گذشته پل ارتباطی بین ایران و چین بوده و نقش اساسی در تجارت و مبادلات فرهنگی این دو کشور داشته است. اما تاریخی که جاده ابریشم با خود به دوش می کشد گسترده تر از این حرف ها می باشد، به همین خاطر ما این بخش از سایت را به معرفی جاده ابریشم اختصاص دادیم و شما را نیز به مطالعه آن دعوت می نماییم.

راه ابریشم

راه ابریشم یا همان جاده ابریشم (Silk Road)، شبکه راه های به هم پیوسته ای است که در گذشته با هدف بازرگانی و تجارت بین کشورهای آسیایی احداث شده است. این جاده شرق و غرب و جنوب آسیا را به هم وصل می کرد و همچنین آسیا را به شمال آفریقا و شرق اروپا پیوند می داد. این مسیر تا سده پانزدهم میلادی به مدت 1700 سال، بزرگترین شبکه بازرگانی دنیا شناخته می شد. این جاده سالیان سال به عنوان مهم ترین جاده دنیا معرفی می شد و دلیل اهمیت بسیار بالای آن علاوه بر آن که تجارت بین کشورها و پادشاهی ها و امپراتوری های مختلف را ممکن می ساخت، این بود که از طریق جاده ابریشم تنها کالا نبود که بین کشورها رد و بدل می شد، بلکه از این راه بسیاری از باورهای فکری و مذهبی ملل مختلف، از اسلام گرفته تا مسیحیت و بودیسم و هندوئیسم بین مردم منتقل می شد و همچنین مردم کشورهای مختلف را از شرایط حاکم در دیگر کشورها آگاه می کرد. در آن زمان جاده ابریشم با وصل کردن ملت های مختلف به هم باعث رشد ایده ها و اختراعات و در نهایت تولید محصولات بی نظیر می شد که بسیاری از کشورها در نتیجه آن پیشرفته و مستقل می شدند. البته لازم به ذکر است که جاده ابریشم در آن زمان راه اصلی انتقال بیماری های واگیردار از قبیل طاعون بوده که همین موضوع در قرن دوم و سوم سبب کاهش جمعیت در چین و مدیترانه شده بود که در نتیجه باعث تضعیف و آسیب پذیری امپراطوری های این مناطق شد.

چرا جاده ابریشم به این نام معروف شد؟

احتمالا پاسخ این سوال را حدس زده باشید، در سال 1877 میلادی، جغرافی دان و دانشمند آلمانی به نام فردیناند فون ریشتهوفن برای اولین نام ابریشم را روی این جاده گذاشت و دلیل این انتخاب نیز به خاطر صادرات ابریشم چین از این مسیر به کشورهای مختلف جهان بود. 

مسیر جاده ابریشم

جاده ابریشم از شهرستان دون‌ هوانگ چین شروع می شد و به سمت ایالت گانسو ادامه می یافت و از ترکستان شرقی کنونی و آسیای مرکزی می گذشت و از راه بیش‌ بالیغ و شهر آلمالیغ و اترار یا فاراب امروزی به سمرقند و بخارا می رسید.
پس از آن مسیر اصلی جاده ابریشم از مسیر ولایت جوین نیشابور، مرو، طوس (توس)، سرخس، نیشابور، گرگان، بام و صفی آباد خراسان به ری (استان تهران) می آمد و از ری به قزوین و زنجان و شمال استان همدان می رسید، سپس از سمت شهرستان کبودرآهنگ به سمت سمت شمال این شهر، نزدیک کوه قولی یابا و اردبیل و تبریز و ایروان (پایتخت ارمنستان) می رفت و از ایروان به ارزروم و ترابزون (شهرهای ترکیه) منتهی می شد. قسمت فرعی این راه از سمرقند به خوارزم، از خوارزم به سرای (پایتخت اردوی زرین مغول) و هشترخان (شهر و بندری در جنوب شرق روسیه اروپایی) و از آن جا به کناره رودخانه دن و بندرهای شمال دریای سیاه منتهی می شد.

جاده ابریشم در ایران

جاده ابریشم مانند زنجیری بوده که هر حلقه آن توسط کشورهای مختلف از جمله چین، هندوستان، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، ترکیه، مصر، آفریقا، یونان، روم و انگلیس ساخته می شد. در واقع اگر بخواهیم به طور دقیق تر بگوییم، جاده ابریشم از 40 کشور موجود در جهان مدرن عبور می کرده و چند قاره را به هم متصل می کرد. اما سوال اینجاست که جاده ابریشم در ایران و ارتباط آن با چین چه نقشی داشته است؟ همراه ما باشید تا گریزی بر تاریخ تجارت ایران و چین از راه ابریشم داشته باشیم.
جاده ابریشم از دروازه یشم چین شروع می شد و از تورفان (شهری در چین – راه شمالی) و ختن (شهری در چین – راه جنوبی) به کاشفر رسیده و از آنجا به سمرقند و مرو و بلخ می رفت. از راه شمال ایران و چین می توان فهمید که اوج روابط بین ایران و چین مربوط به دوره حکومت ساسانیان باز می گردد. در این دوره با وجود تولید چندین نوع کاغذ در داخل ایران، از چین نیز واردات کاغذ و ابریشم داشتیم.
البته تاریخچه تولید ابریشم در ایران به زمان فرمانروایی پارت ها و اشکانیان بر می گردد، چرا که در آن زمان شغل نوغان داری (پروش کرم ابریشم) وجود داشته و حتی بخشی که گرگان را به شاهرود وصل می کرد به نام دروازه ابریشم معروف است.

جاده ابریشم از کدام شهرهای ایران می گذرد؟

جاده ابریشم علاوه بر مسیر اصلی دارای چندین مسیر فرعی بود که از شهرهای مختلف ایران گذر می کرد. اما مهم ترین قسمتی که راه ابریشم از آن می گذشت، نوار ساحلی ایران بود که از شهر گرگان عبور می کرد و به سمت گیلان می رفت و از همان سمت از ایران خارج می شد. از دیگر شهرهای ایران که مسیرهای اصلی و فرعی راه ابریشم از آن گذر می کنند می توان به سرخس، مشهد، نیشابور، سبزوار، شاهرود، بسطام، ساری، سمنان، کاشان، تهران (ری)، الموت، قزوین، زنجان، همدان، بیستون، کرمانشاه، سنندج، تکاب، کندوان، تبریز، میانه، کلیبر و چالدران اشاره کرد.

مسیر جاده ابریشم در ایران

جاده ابریشم در ایران از محور شرقی – غربی وارد خراسان امروزی شده و از شهرهای توس، نیشابور، سبزوار، شاهرود، دامغان، سمنان به ری باستان می رسیده و از ری که شهری بزرگ بود به سمت قزوین و از آنجا به دو شاخه تقسیم می شده است.
از قزوین جاده ابریشم به دو شاخه جدا تقسیم می شده:

- یک راه به سمت شمال غرب یعنی شهرهای سراب، تبریز و خوی داشته و سپس از کشور خارج می شده است.
- راه دیگر به سمت غرب یعنی به سوی همدان و کرمانشاه و از کشور خارج می شده است.

علاوه بر مسیرهای ذکر شده در بالا، راه های فرعی دیگری نیز در ایران وجود داشته که جاده ابریشم از آن ها عبور می کرده و حتی ایران را از طریق خلیج فارس به دیگر کشورهای جهان متصل می کرده است. اما مهم ترین مسیر فرعی جاده ابریشم در ایران راهی است که از ری (تهران امروزی) به استان اصفهان و شیراز و سپس بوشهر می رفته و از راه دریایی جاده ابریشم از ایران خارج می شد. این مسیرشهرهای بندر بوشهر، بندرعباس و مرز سیستان و بلوچستان را نیز تحت پوشش خود قرار می داده است.

مسافران معروف جاده ابریشم

در این مسیر پر تردد جاده ابریشم و در طول تاریخ افراد معروف بسیاری از جمله بازرگانان مطرح، راهبان، ژنرال ها و دیپلمات های برجسته کشورها از جاده ابریشم گذر کرده اند که در این جا به معرفی چند تن از معروف ترین این افراد می پردازیم:

• مارکوپولو: تاجر، جهانگرد و سفرنامه نویس
• بان چائو: ژنرال نظامی، مخترع و دیپلمات نظامی چینی
• بان یونگ و فو جیزی: ژنرال مشهور چینی 
• شوان ‌زانگ: جهانگرد، مترجم و راهب بودایی اهل چین
• ژانگ کیان (چیان): سفیر و دیپلمات چینی

تاریخچه جاده ابریشم

جاده ابریشم توسط فردی به نام ژانگ کیان از سلسله هان احداث شده و در مدت زمانی که این سلسله روی کار بود، تکمیل شده و گسترش یافت. پس از برکناری سلسله هان و روی کار آمدن سلسله تانگ، چین با رشد و توسعه اقتصادی چشمگیری رو به رو شده و در نتیجه آن تجارت در راه ابریشم نیز با افزایش همراه بود.
- در سلسه هان شرقی نیز افراد تاثیرگذاری به نام های بان یونگ و بان چائو برای ایجاد صلح و ادامه تجارت در مسیر جاده ابریشم سفرهای متعددی جهت سرکوب شورشان انجام دادند.
- در سلسله تانگ همان طور که گفتیم جاده ابریشم به دوره اوج و شکوفایی خود در تاریخ رسید.
- در سلسه یوان جاده ابریشم دستخوش تغییرات بسیاری شد، در این زمان بودن که امپراطوری مغول تعداد زیادی از دروازه های و جاده های انحرافی موجود در مسیر راه ابریشم را تخریب کرد تا عبور و مرور در این مسیر تجاری امن تر و راحت تر باشد. 

در جاده ابریشم چه کالاهایی تجارت می شد؟

دامنه کالاهایی که در این جاده تجارت می شدند بسیار وسیع بوده و در طی سالیان دراز هر روز بیشتر و بیشتر هم می شد، اما در اینجا قصد داریم مهمترین کالاهای تجاری که در طریق مسیر جاده ابریشم داد و ستد می شده را نام ببریم.

• کالاهایی که از سرزمین های شرقی به دیار غرب صادر می شدند: ابریشم، آثار طلا، برنز، سنگ های قیمتی، ظروف چینی، مواد خوراکی از قبیل ادویه جات و برنج، عاج، کاغذ و باروت.
• کالاهایی که از غرب به کشورهای شرقی صادر می شدند: طلا و نقره، سلاح و زره، فرش، پتو، پرده، حیواناتی مثل اسب و سگ، انگور، زیر سوارکاری، برده و غیره.

پایان تجارت در جاده ابریشم

تجارت در جاده ابریشم از 130 سال پیش از میلاد مسیح تا سال 1453 میلادی رواج داشته و مهم ترین و اصلی ترین مسیر بازرگانی در دنیا شناخته می شده است. اما با گذشت زمان و پیشرفت روز به روز کشورها در تولید، صنعت، تکنولوژی و تغییرات بزرگی همچون تولید ابریشم در اروپا و تحولات سیاسی در سرزمین های مخنلف تجارت در راه ابریشم به مرور کم رنگ شد و در نهایت در پایان قرن 14 میلادی و در سلسله مینگ با دستور توقف تجارت در جاده ابریشم و همچنین کاهش تقاضا برای ابریشم و ظروف چینی و تبدیل ایتالیا به یکی از اصلی ترین کشورهای عرضه کننده ابریشم در اروپا، تجارت در راه ابریشم برای همیشه پایان یافت. 
البته لازم به ذکر است که بعد از آن برخی از مسیرهای فرعی جاده ابریشم در کشورهای تاجیکستان، پاکستان، افغانستان و هند تا ابتدای قرن 21 مورد استفاده قرار می گرفت.

جاده ابریشم جدید

جاده ابریشم جدید در تاریخ 16 می سال 2017 میلادی، طی مراسمی در چین که سران 30 کشور جهان در آن حضور یافتند، برای پیشرفت و توسعه اقتصادی این قدرت آسیایی افتتاح گشت. این جاده تازه تاسیس، امکان تجارت را در اختیار کشورهایی قرار می دهد که در مسیر آن قرار گرفته اند، به گونه ای که می توانند تجارت خود را در آسیا، آفریقا و اروپا گسترش دهند. 

نقشه جاده ابریشم

نقشه جاده ابریشم در ایران

سخن آخر

امیدواریم مطالعه این مقاله از سایت نیز برای شما عزیزان و گردشگران تور های مسافرتی مفید بوده باشد و همچنین به عنوان سخن آخر در رابطه با جاده ابریشم باید بگوییم که جاده ابریشم از تاریخچه بسیار پر فراز و نشیبی برخوردار بوده که حتی بسیاری از حقایق آن در منابع و کتب فارسی نیز نیامده است. بنابراین خواهشمند است در صورت مشاهده هرگونه اشتباه و خطا در اطلاعات موجود در این مقاله، ما را از طریق بخش نظرات یا تماس با ما لحظه آخر مطلع سازید.

گزارش مشکل