اسامی طبیعت ایران

نام های اصیل کردی
 ئاڵێ /دختر مو بور ئالا /بیرق/، پرچم/لوا
 ئالان /نام منطقه ای بسیار مهم درکردستان ایران سردشت
 ئاسکی/از واژه‌ "ئاسک" به‌ معنی آهو
 ئاونگ /شبنم
 باژیلان
 به‌یان /بامداد/سپیده دم/کاریوه
 به‌فرین /برفی
 به‌ناز /نازدار
 بیریوان /
 بیخال /نام ابشاری درکردستان عراق
 جوان /زیبا/ خوشکل
 چاوجوان /زیباچشم
 چاوره‌ش /سیه‌چشم
 چنور /نام گلی خوشبو
 چرو /غنچه‌
 چیمه‌ن /سبزه‌ و طبیعت
 چوپی /نوعی رقص کردی
 دیلان /نوعی رقص کردی
 دلنیا /دلگرم و مطمئن
 دلووان /مهربان
 دیانا /نام شهری در کردستان عراق/ نام خدای مصریان
 دیمه‌ن /چشم‌انداز
 ئه‌سرین /اشک
 ئه‌ستێ
 ئه‌ستیره‌ /ستاره
 ئه‌وین /مهر/ عشق
 فرمیسک /اشک
 فینک /خنک و دلچسب
 گه‌لاویژ /ستاره شباهنگ
 گولاله‌ /لاله‌
 گزنگ /پرتو خورشید
 ژینو
 ژیار
 کالێ /دختر چشم آبی با گیسوان طلایی
 کانی /چشمه
 که‌ژال /آهو، گونه‌ای از واژه خه‌زال/غزال
 کویستان /کوهستان
 کوردستان /کردستان
 میدیا /سرزمین ماد
 مه‌هاباد /مهاباد/ شهر بسیار زیبا در کردستان ایران
 نالین
 ناسکی/زریف
 ناسکول
 نه‌شمیل /خرامان
 نه‌رمین /دلپذیر/ مهربان
 نه‌خشین /آراسته‌/ دارای نقش و نگار
 نیاز /دعا/ احتیاج
 نیان /لطیف/ دلپذیر
 نیشتمان /میهن/ مام  هم معنی می دهد
 په‌ریخان
 پرشنگ /پرتو/
 رازان
 روژ /خورشید
 روژین /خوروَش
 روناک /روشنا
 ریژنه‌ /باران تند در هنگام آفتاب
 سازان
 سه‌یران
 سه‌ما /رقص/ سماع
 سکالا
 سروشت /طبیعت
 سروه‌ /نسیم
 ستران
 سوزان
 سوکار /نام کوهستانی در کردستان
 شیلان /نسترن
 شلیر /. سوسن/. لاله
 شوخان /شوخ و شنگ
 شنو/اشنویه
 شنه‌ /نسیم آرام و دلپذیر بهاری
 شه‌پول /موج، آبخیز
 شه‌مام
 تانیا
 ته‌لار
 ته‌نیا /تنها
 تریفه‌ /نور مهتاب
 تیروژ /پرتو خورشید
 تارا /ستاره، پارچه نازک وعمدتا قرمز بر سر عروس در کردستان
 ڤیان /عشق
 خه‌زال/غزال
 خه‌زیم
 خوزگه‌ /آرزو/ حسرت
 خوناو /باران آهسته و دلپذیر
 زه‌ینو /زینب
 زین /نام دختری در یکی از داستان های  عاشقانه‌ کردی
 هانا
 هاوین /ازماه های سال
 هه‌لاله‌/لاله/نام گلی در طبیعت
 هیرو /گل ختمی/گلی از گلهای کوهستان های کردستان

گلاویز/ازماه های کردی و فصلی بسیار زیبا/همسر یکی از سرداران کرد

ئابا:پدران/اجداد

ئابتین:نام پدر فریدون

ئابرا:برادر بزرگ

ئابیستا:ئه ویستا/کتاب اسمانی زرتشت

ئاپولو:خدای هنر در ایران باستان

ئاتبین:نام پدر فریدون

ئاترو:اتشین

ئاتروپات:نام سرداری در زمان حمله اسکندر

ئاتروسا:مانند اتش

ئاتلیا:نام یکی از شهرهای ماد باستان

ئاتور:اتش

ئاتوربان:اتشبان

ئاتوسا:نام یکی از شاهزادگان کرد ماتیانی در سال ۷۱۶ قبل از میلاد

ئاتوی:نام یکی از سرداران ماد

ئاته ر:اتش

ئادان:زمین حاصلخیز

ئادو:خدای باد در ایران باستان

ئاده م:انسان خوب

ئارا:ارایش

ئاراد:نام فرشته ای است در کیش زرتشت

ئارارات:کوهی از سلسله جبال زاگرس

ئاراز:اشک چشم/یکی از سرداران کرد زعفرانلو/رودخانه ای بین شوروی و ایران

ئارازیاش:نام شهری باستانی

ئاراس :ئاراز

ئاراسپاس:از بزرگان ماد و نگهبان معبد پانته آ

ئاراسته:ارایش شده چیزی را به کسی متوجه کردن

ئاراسته:زیبا

ئارام:ارام/ارامش

ئارامیش:ابریشم

ئاران:دشت وسیع/منطقه ای در اذربایجان شوروی/نام منطقه ای باستانی

ئارباس:کورد/لقبی است که یونانیان به کیقباد دادند

ئارباکو:از سرداران ماد

ئارخه یان:مطمئن اسوده

ئاردا:نام فرشتهای در ایین زرتشت

ئاردو:از اسامی باستانی ایرانیان

ئاردهلان:نام سابق  ولایت کردستان

ئارده و:په پوله

ئارزو:ارزو

ئارش:پسر اروین از شاهزادگان کیانی/ارش کمانگیر معروف/معنا

ئارشام:ارشام از بزرگان ماد

ئارشو:نام یکی از سرداران ماد

ئارشین:پهلوان باستانی

ئارمان:هدف ارمان

ئارمین:نام پسر کیقباد/ارام گرفتن

ئارمینا:ئارمین

ئارنا:اریایی نژاد

ئاروا:فرشته ای از ایین زرتشت

ئاروان:زاد سفر/توشه/اذوقه

ئاروین:ازمون/تجربه از شاهزادگان کیان

ئاره به با:نام کوهی معروف در بانه

ئاره ز و :ارزو

ئاریا:اقوام سفید پوست

ئاریارات:نام پادشاه باستانی

ئاریاس:نام یکی از فر مانروایان ماد

ئاریام:ایرانی اریا

ئاریان:اریایی ها/نام روستایی

ئاریو برزین:سردار دلیر کرد که در برابر یورش اسکندر مدتها پایداری کرد

ئاریتما:نام یکی از سرداران ماد

ئاریز:کوهی است در اطراف سنندج/نام گلی

ئارین:نژاد هند و ارو پایی

ئارینا:نژاد اریا

ئازا:نترس

ئازاد:وارسته

ئازاده:اصیل /وارسته

ئازادان:نام یکی از بزرگان دوره ساسانی

ئازر:نام قدیمی کوهستان ساسون در ترکیه

ئازرم:حیا / شرم

ئازور:کوهی در اطراف در یاچه وان ترکیه که اکنون ساسون نام دارد

ئازیتا:دختر پادشاه ماد/مادر کورش

ئازین:زینت

ئاژال:سبزه/ گیاه

ئاژه نگ:نام درختی

ئاژین:ریز/روان ساختن

ئاسا:ساده / معمولی/مانند

ئاسالان:بهاران

ئاسایش:راحتی

ئاسک:اهو/اسکه

ئاسکول:غزال

ئاسکه:اهو

ئاسکی:اهو

ئاسو:افق

چیروک/افسانه/داستان به زبان شیرین کردی

آریوان /نام قبیله ای در قوم ماد

چیاکو/کوه بلن

پشیو/پریشان حال

میشواک/منطقه ای در کردستان

تالان/زیبائی محسورکننده

پاریز/نگهدارنده/نگهبان

باشیلا/شیدا/سرگشته

پرسیار/جویا

بریار/عهدوپیمان

میدیا/اهل قوم کرد

آوان/سرسبزی /شادابی

آروکو/نام یکی ازسرداران کردستان

چاوش/اوازخوان

چرو/نام درختی

آلانه/شاهین/نوعی پرنده

 چیمن/خرمی وابادانی       

دیا/بینائی و نورچشم

آرا/دلپذیر/خوشمزه

آریاس/نام یکی از شاهان ولایات ماد

ئارارات/ آرارات/ نام کوهی در کردستان ترکیه/ پسر

ئاران/ آران/ قشلاق/ پسر

ئاراس/ آراس/ رود ارس/ پسر

ئارمین/ آرمین/ نام پسر کیقباد منسوب به آرام/ پسر

ئاریان/ آریان/ آریایی/ پسر

ئارینا/ آرینا/ آریایی نژاد/ دختر

ئاساره/ آساره/ ستاره/ تنها درکردی ایلامی رواج دارد./ دختر

ئاسکول/ آسکل/ بچه آهو. در کردی ایلامی بدان آسک می گویند./ دختر

ئاسمین/ آسمین/ یاسمن/ دختر

ئاسو/ آس/ افق. در کردی ایلامی به صورت ئاسوو( آسو) کاربرد دارد./ عمومی( پسر و دختر)

ئاکام/ آکام/ انجام/ پسر

ئاکوو/ آکو/ کوه بزرگ. قله ی کوه/ پسر

ئاگرین/ آگرین/ آتشین. کنایه از آدم شجاع/ پسر

ئالان/ آلان/ منطقه ای در کردستان/ دختر

ئامیار/ آمیار/ یار و یاور. در کردی ایلامی هاویار گفته می شود./ پسر

ئاوات/ آوات/ آرزو/ عمومی

ئایرین/ آیرین/ آتشین/ دختر

ئه ر ده لان/ اردلان/ نام قدیمی کردستان/ پسر

ئه سرین/ منسوب به اشک/ دختر

ئه وین/ اوین/ عشق/ دختر

باشوان/ باشوان/ نام کوهی در بانه/ پسر

باوان/ باوان/ خانه ی پدری/ دختر

بریا/ بریا / کاشکی / پسر

بوران/ بوران / توفان / عمومی

بووژان/ بوژان / بالیدن و نمو کردن. نام روستایی در ایلام/ دختر

بیخه وش/ بیخوش / ناب و خالص . کردی باشووری/ دختر

بیری / بیری/ شیردوش / دختر

بیگه رد/ بگرد / بی عیب / عمومی

به رزان / برزان / بلندی / پسر

به رکاو/ برکاو / دامنه ی کوه / پسر

به فراو/ بفراو / آب برف ذوب شده . کنایه از زلالی و پاکی/ دختر

به فرین/ بفرین / برفی. کنایه از سفیدی و پاکی/ دختر

به ناز / بناز / نازنین / دختر

به یان / بیان / سپیده دم. بامداد / پسر

به یانه / بیانه / میوه ی به / دختر

پاکو / پاک / دسته گیاه بسته نشده / پسر

پشکو / پشک / اخگر/ پسر

پیشه وا / پیشوا / رهبر/ پسر

په پرووک / پپروک / شکوفه. تنها در کردی ایلامی رواج دارد./ دختر

په رژان/ پرژان / کار / دختر

په ره نگ / پرنگ / گوشواره / دختر

په ژاره / پژاره / نگرانی / عمومی

په ژماره / پژماره / فکر و خیال . تنها در کردی ایلامی کاربرد دارد. / عمومی

په شیو / پشیو / افسرده / عمومی

ماران:ییلاقی در اورامان

مارتیا:نام سردار ایلامی طبق نبشته سنگ بیستون

ماردین:نام منطقه وشهری در ترکیه

ماریا:پهلوانان و جنگاوران قوم میتانی کرد را ماریا می گفتند

مارین:نام گیاهی که فقط در کوهستان ها می روید

ما رینه:یکی از  اثار باسنانی در ترکیه

ما زیار:سردار ماد در لشکر کورش

ما ژ ده ک:نام پیامبر ایرانی در دوره ساسانی

ماسا:ماه اسا

مامز:اهو

مانا:نام دولتی در ماد/ نام خداوند بزرگ

ما نو شا:اب خوردن/ما نوش

ماندانا:دختر اژ دید هاک که مادرش کورش بود

ما نوش:ماه نوش

ماهر و:رخ همچون ماه

ماه شه ره ف:ماهشرف/ نام همسر خسرو خان والی اردلان که شاعر بر جسته ای نیز بود

ما هور:تابناک

مر وا ری:مروارید/سنگی است قیمتی

مروف:انسان

مزدا:بزرگ

مو ژده:نوید/مژده

مه ترا:باران

مه ر جان:سنگی قیمتی سرخ رنگ

مه ر دو خ:خدای باستانی بابل

مه رینا:نام روستایی

منیژه:محراب

منو چهر:پیشداوری

مژ گان:مژگان خبر

مه رام:هدف / مقصود

مه ستانه:سر خو ش

مه ژیر:مهاجر

مه ستور:مست دارای شرم و حیا

مه کین:محبوب/با نمک

مه لان:پر نده

مه نو شان:نام حاکمی که از طرف کیخسرو منصوب شده

مه ها:بزرگ/ عظیم

مه هتاب:مهتاب

مه هشید:مهتاب

مه  هناز:مهناز

مه هین:بزرگ

مه یلان:ارزو

میترا:الهه عهد و پیمان /نور در دادگستری

میخه ک:میخک

مید یا:سر زمین ماد و نام سلسله ماد

میلاد: دانش اموز /شاگرد/تولد

میهران:صاحب فضل و کمالات

ناری:نام تر ا نه ای

نا ریا:قاصد/ پیک

نازار:پر ناز

نا زاف:شاداب

ناز په ری:نام بهرام گور

نازدار:کسی که نازش خریدار دارد

نا ز نین:دلربا

نازی:نازنین

نا زیلا:ناز یلی

نا سکی:نازک

نا سیار:اشنا

نانا:خدای جنگ در میان اقوام باستانی

نا هید:گیاهی مانند ستاره  /ستاره

نشتمان:وطن

نو شان:نو شیدن

نوش ئا فه رین:نوشافرین

نگین:شانس /بخت/نگین

نگار:بت/معشوق

نو شیار:نو شاننده

نو شین:گوارا/نو شیدن

نو شینه:گوارا

نو و سه ر:نو یسنده

نه به ز:خستگی ناپذیر

نه چیره وان:شکارچی

نه خشین:پر نقش و نگار

نه رمین:رعنا قامت

نه ر گس:گل نر گس

نه سا:زمین و محل افتاب نگیر

نه سته ره ن:نام گلی

نه سرین:گل نسرین

نه شمیل:دلربا/خوش اندام

نه کیسا:چنگ زن و موسیقی دان خسرو پرویز

نه مام:نهال

نه به ر:تازه رسیده

نه و رو ز:نخستین روز بهاری/عید باستانی

نیار:هنر پیشه

نیاز:هدف

نیان:غرس کردن/نهادن

نیر گس:نام گلی نیلی رنگ

نیشا:نشانه

نیکسار:نام منطقه ای در نزدیکی سیواس ترکیه

نیگار:بت/ دوست داشتن

نیلو فه ر:نام گلی است نیلی رنگ

نیلو: همان نیلو فر است از روی دوست داشتن می گو یند

نسیم:باد/ نام بادی است بهاری

نوید:مژده

ورشه:درخشش /براق

و نه و شه:بنفشه

وه ر زیا:بزرگ

و نار:اماده /مهیا

ویان:دلربا

ویدا:اشکار/هویدا

ها فال:رفیق

هانه:چشمه

هاوار:نام کوه دماوند در اویستا

ها و ری:همراه / دوست

ها وتا:هما نند/مانند

ها وژین:همدم /همزیست

ها و یار:حامی یکدیگر

ها یا:اگاه

همایون:مبارک/ معشوقه همای

هو ریان:قبیله ای از قبایل کرد

هو زان:دانشمند

هو شه نگ:هو شنگ

هو گر:ساعی/امید وار

هو مان:صاحب /خداوند

هو نیا:شعر

هه ر زا:نام قبیله ای در کردستان ق م

هه ر سین:نام شهری در در کردستان ایران

هه ژار:فقیر/تهیدست

هه ژیر:زیبا /  باهوش

هه ستا:قبیله ای از کردها ق م

هه لا له:گل لاله

هه لبه ست:شعر منظم دارای وزن

هه لکه وت:رویداد

هه لگورد:کوهی در کردستان

هه لمه ت:حمله / یورش/نام فرمانده ای کرد

هه لو:عقاب/ پرنده شکاری

هه نار:انار

هه نگا مه:از اسامی کردی که در کرمانشان و اورامانات رایج است

هیدی:صبور

هیرا:وسیع/بزرگ

هیمن:هیمن

هینا:ماهر/امو زش دیده

هیژان:لایق/ارجمند

هیوا:امید

یادگار:یادگار

یاران:دوستان/ رفقا

یاسا:قانون/روش

یا سه مه ن:یا سمن

یا وه ر:دوست /حامی

یه کد ل:دوست/راستین

یه گا نه:یگانه

یه لدا:دراز/ شب یلدا

یه مان:نترس

فردین:دارنده ایین زرتشت

فرشاد:فرشاد

فرمسک:اشک

فروهر:روح /جاویدان

فریا:به کمک رسیدن

فریدون:قهرمان با ستانی اقوام ایرانی

فر مسک:اشک

فریشته:پری

فریناز:پر یناز

فه رامرز:نام پسر رستم

فه را نه ک:نام مادر فریدون

فه ر زاد:فرزاد

فه ر زا نه:فه رزان

فه ر زین:وزیر درباری شطرنج

فه ر شید:فرشید

فه رهاد:فر هاد قهرمان شیرین و فر هاد

فه ریبا:فریبنده

فه ریبو ر ز:نامی برای پسران

فه ریکه:سبزه نرسیده

فیان:شرم اور

فه هیمه:عاقل

فریبو ر ز:نام سرداری

قا ره مان:قهرمان

قاسپه:اواز کبک

قومری:نام پرنده ای است

قه ند یل:نام کوهی/لوستر

کا بان:کد بانو

کا را کو:نام ایالتی ار قوم ماد

کار دوخ:نامی برای قوم کرد

کا رزان:دانا/عاقل

کاروان:کا ر وان

کا ر و س:گیاهی خو شبو

کاله:نو ر س

کا مران:خو شبخت

کا مره وا:کا میاب

کا میاب:کا مروا

کا میار:ارزو مند

کانی:چشمه

کاوه:کاوه منسوب به کاوه اهنگر

کا وان:انقلاب بزرگ /سخره سنگی

کا ویار:کو هنورد/نگهبان کوه

کریشه:نوعی پارچه

کلارا:نام کوهی در اطراف پنجوین عراق

کو چه ر:مهاجر

کوردستان:نام سرزمینی رویایی که مهد تمدن است

کوردو:نام باستانی در باره کردها

کورده:خطاب به یک کرد

کوسار:کوهستان

کو یار:همراه سفر در کوه

که ژال:زیبا/زیبا روی

که ژان:کوهها

که ژو:سفید پوست

که ژین:ابریشم

که وی:کوه برفی

که و یار:حامی و نگهبان

که هیا:کد خدا

که یا نوش:کیانوش

کیا:پادشاه با قدرت

کی وار:گیاه خاردار

که یوان:ستاره زحل

کیو سان:کو هستان

کیو مه رز:لقب ارش پهلوان نامدار

کیو مه رس:نام نخستین پادشاه پیشدادی کرد

گزینگ:اخرین و اولین زرده افتاب/نام اتشکده بزرگ کردها

گزیزه:نوعی گل

گلاله:طرح /نقشه

گلیار:گل انار

گو وه ند:شادی /عروسی

گو ده رز:نام یکی از فرزندان کاوه اهنگر

گوران:نام یکی از طوایف کرد

گولاله:نام گلی

گولارا:گل ارا

گو لان:گلها/نخستین ماه بهاری در کردی

گو لباخ:گل باغچه

گو لبه هار:گل بهار

گو لچه ن:گل انار

گو لپه ر:گل پر

لاوین:قبیله ای از کردها/نوازش دهنده

لیلا:دختر کیقباد که در ۳ سالگی مرد

لیو ال:لب لعل

سابان:نشانه/شناخت راه

ساتا:نام یکی از سرداران ماد

ساران:سران/امرا

سارم:نامی برای مردان

سارمه:گل زرد در پاییز و بهار

سارو:سردار کرد در دوران شاه اسماعیلنام پرنده ای است

ساریسا:نام شهری باستانی

ساسان:بنیانگذار سلسله ساسانیان

ساسون:نام امارتی کردنشین در بتلیس/اسم کوهی در ترکیه

ساکو:ساده/یکسان

ساکار:ساده /بی ریا

ساکا:یکی از قباد

سه فین:کشتی

ساگار:یکی از طوایف کرد سوبار

سالار:سالار بن ماملان از امرای کرد/پیشرو

سامان:دارایی/پاک و صاف

سا مره ند:نام کوهی در مهاباد

سامه:پیمان

سا مینه:اسم قبیله ای از اکراد بود

سانا:اسان/ سهل

سا نیار:نام قبیله ای از اکراد

ساوا:نوزاد /بچه کوچک

سپیده:سفید/سپیده

ستیره:ستاره

سه ردار:فرمانده

سرمه:گردنبند طلا وجواهر

سروش:نوا/اهنگ سرود

سروه:نسیم/زمزمه

سره وان:ارامش

سریوه:سرود/نسیم

سکالا:شکایت

سمکو:رییس ایل شکاک/اسماعیل اقای سمکو

سنور:مرز/سرحد

سه نو بر:درخت سنوبر

سوسه ن:سوسن

سودابه:همسر کیکاووس

سوران:لهجه ای از زبان کردی

سورمه:سورمه چشم/نامی دخترانه

سوزه:باد خنک

سوسه ن:نام گلی است

سو شیا ن:موعد  دین زرتشت

سو لاف:ابشار

سولان:نام گلی

سوما:روشنایی

سو هه یل:نام ستاره ای

سو یند:قسم/سو گند

سه ر به رز:سر بلند

سه تیا:دنیا/ روزگار

سه ر به رز:محترم/با افتخار

سه ر به ست:ازاد /وارسته

سه ر په ل:فرمانده

سه ر چل:شاخه نازک

سه ردار:بزرگ

سه ر ده م:هنگام/لحظه

سه ر سه و ز:خوش ا ب و هوا

سه ر کاو:فرمانده /قله کوه

سه ر که وت:پیر و ز/ مو فق

سه ر گول:بهترین از هر چیزی/ سر سبد

سه ر مه ست:شاد/سرخوش

سه رو:سرو نو عی درخت

سه روک:رهبر

سه روناز:سرو ناز

سه روه ش:شاد مان

سه روین:رو سری/سر پوش زنانه

سه مه ن:گل یاس/بت

سه مه ند:اسب زرد رنگ

سه ناز:بندر خوش اب و. هوا

سه وین:روسری

سه هند:نام کوهی در اذر بایجان

سه یران:سیران/ پیکنیک

سه یفان:شکارچی

سی وان:نام کوهی

سیا مه ک:نام یکی از بزرگان

سیا  مه ند:سیا مند

سیبار:نام قلعه ای

سیروان:نام دهی در کردستان

سیمین:زرین

سینا:نامی برای مردان

سیما:رخسار

سعادت:خوشبختی

سعید:خوشبخت

سمیرا:ساه رخسار

شاباز:باز شکاری

شا په ر:پر بزرگ پرندگان

شا خه وان:کو هنورد

شادی:خوشی

شا د مان:خوشحال/برادر شیرویه

شارو:بکر/دست نخورده

شاکو:شاهو/کوه بزرگ

شا مار:قهر مان

شانا:باد ملایم

شا ناز:ناز دار/ اهنگی در مو سیقی دوران ساسانیان

شانی :با ناز راه رفتن

شاهروخ:نام یکی از شاهزادگان کرد

شاهوار:نیرومند

شاهین:عقاب

شایان:لایق /شایسته

شایسته:نیکو

شکو فه:شکوفه

شلیر:لاله سرنگون/ دره ای در کردستان سردشت

شنو:نام شهری

شوان:رم یار/ چوپان

شورش:انقلابی/قیام

شوران:تنو مند

شوره بی:بید مجنون

شه پو ل:موج دریا

شه راره:گرمای سوزان

شه رمین:با شرم و حیا

شه ر وین:نام کوهی در کردستان

شه کره:نوعی گیاه

شه مال:بادی است که از شمال می وزد

شه مامه:دستنبو

شه نگه:زیبا

شه و با:نسیم شب

شه وین:پریشان/اشفته

شه و بو:گل شب بو

شه و که ت:بزرگوار

شه و مه:مهتاب

شه و نه م:شبنم

شه هرام:مرد متین

شه هریار:شهریار

شه هریبان:شهر یار

شه هلا:افسونگر

شه یدا:عاشق

شیاکو:نام کوهی اغست در اطراف گیلان غرب

شیر دل:نام یکی از سرداران کرد ایوبی

شیر کو:نام کوهی

شیبا:باد خنک

شیر زاد:از خا ندان کرد

شیرین:معشوقه لیلی/مطبوع

شیلان:نسترن کوهی

شیما:اسم زیبا برای دختران

شینا:توانا /قدرتمند

شیوا:ابی رنگ//سبزه زار/رسا

شیواو:گرفته/نگران

شهین:نام پرنده ای

شه سوار:نام سرداری

رابین:مشاور/معتمد

رازیار:راز دار

رازان:گفته ها/اسرار

رازاو:اراسته

رازاوه:اراسته

رازیان:نام دهی در کردستان ایران وعراق

رازین:رازان

راژانه:رازیانه

راسپر:سفارش کننده

راشین:تو شه

راگر:راه گیر

رامان:متفکر

راماو:متفکر

رامتین:نام سازنده

راویار:شکارچی

رامیار:سیاس/سیاست مدار

رامین:معشوقه  ویس

راهی:نجات ازاد

راهین:اموزنده اموزگار

روبار:رودبار

رزگار:رهایی/نجات

رزمان:جنگجو

روبه خال:رویه خال

روپاک:رو پاک

روخسار:سیما/رو

روزان:ایام/دوران

روزگار:زمانه

روژ بهار:روز بهاری

روژان:روزها

روژین:روزان/زیبارو مانند روز

روسا:روسا از اسامی باستانی که در کتیبه بیستون امده است

روسته م:قهرمان و پهلوان نامدار

رو شنه نگ:زیبا رو

روکسانا:زیبا رو

رو گه ش:خندان/بسیم

رو مه ت:رخ گو نه

رو ناک:در خشان

رو نیاس:نام گیاهی

روومه ت:صورت

روژ ینه:روژین

روژینا:مانند روز

روزیتا: نام گلی سرخ رنگ مشهور در فرانسه

روژیار:خور شید /افتاب

رهبه ر:فر مانروا

ره زین:نمکین/دهی در کردستان ایران

ره گه ز:نژاد

ریباز:رهگذر

ریبان:ره بان

ریبوار:رهگدز

ریبه ر:باخچه

ریبین:راهنما/راه شناس

ریتا:شبروی

ریحانه:نوهی سبزی خوش بو/ریحون

ریزان:راه دان/دانشمند

ریز ین:ریزان

ریژان:باریدن تند باران

ریژاو:ابشار/نام ییلاقی در قصر شیرین

ریژه ن:برکت

رینما:راهنما

ریسا:عرف / عادت

ریده ر:رخصت/مفت

رحیم:رحم گننده

رهءف:مهربان

رحمان:بخشنده

زارین:نام کوهی در غرب ایران

زاموا:منطقه ای کشف شده و باستانی در سردشت۰  ربط  .

زانا:دانا

زانیار:عالم

زونا:گیاهی با گل سیاه رنگ

زردشت:پیامبر اقوام ایرانی که در سواحل دریای ارومیه ساکن بودند

زرو:گیاه برگ زبر

زریا:دریا

زریان:باد جنوب

زریبار:نام دریاچه ای در مریوان

زریوان:دریا بان

زمناکو: کوهی در اطراف حلبچه

زورار:جریان تند اب/پر اب

زوران:نوعی کشتی باستانی کردی

زه به ر:بهره

زه واره:نام برادر رستم دستان

زیبا:قشنگ

زیره ک:دانا/هوشیار/ نام خواننده بزرگ کرد

زین:معشوقه مه م

ژیوار:کنار /حاشیه

ژاله:نام گلی

ژالان:گل ژاله

ژوان:میعاد گاه

ژاوه رو:نام منطقه ای در کردستان

ژیار:تمدن فرهنگ

ژیان:زندگی کردن/نام روزنامه دیگر پیره مرد

ژیلا:اسم دختر

ژیلوان:نام پسر کرد

ژین:حیات / زندگی

ژیلا:اسم دختران

ژیله مو:باقی مانده اتش در خاکستر

ژینا:زندگی

ژیوار:اسم کوه و منطقه ای در اورامانات

ژینه ر:راژیان

ژیر:دان

خاکسار:فروتن

خه شایار:فرمانروا

خورشید:افتاب

خوسره و:نام پادشاهی

خوشناو:سخا وتمند

خو گر:انیس

خونچه:غنچه

خه بات:مبارز/کوشا

خه را مان:با ناز رفتن

خه رمانه:هاله ماه

خه زال:تند وتیز

خه زه ل:برگ خزان

خه یال:وهم/خیال

خا تون:خانم

خسرو:نام پادشاهی

دادا:خواهر

دارا:ثروتمند

داوه ر:داور / قاضی

داژ یار:رزق و روزی

دایان:ماما

دریا:دریا/زیرک

دژار:قلعه

دلارا:معشوق/دلارا

دلارام:دلارام/اسوده

دلاوا:بخشنده

دیمن:دشت /صحرا

دیلان:نوعی رقص کری

دلبهر:دلبر

دل پاک:یکرنگ

دلخوش:دل خوش

دلدار:عاشق/شجاع / زنده دل

دلزار:دلزار

دلروبا:دلربا

دلشاد:خوشحال

دلکه ش:دلکش

دلگیر:محبوب

دلنیا:اطمینان

دلنه واز:دلنواز

دلوفان:مهربان

دله ناز:دلناز

دلیر:شجاع

دورنا:نام پرنده ای بسیار زیبا

دمان:کشتزار

دلان:صاحب دل

ده ریا:بحر

ده لیا:دریا

دیاری:هدیه

دیانا:معبدی که خرابه های ان هنوز در شهر کرد نشین کنگاور مو جود است

دینا:پسندیده

دیوا:تارا

جمشید:از اسامی باستان

جوان:زیبا:خوشکل

چالاک:چابک

چا و گش:چشم روشن

چاوکال:چشمی که مایل به ابی باشد

چاویار:ناظر/نگهبان

چر کو:جنگل انبوه/کوه جنگلی

چرو:جوانه درخت/شکوفه برگ

چریکه:صدای خوش/صدای رسا

چنار:درختی است جنگلی

چه له:زیبا

چنوور:نام گلی

چه مه ن:سبزه زار

چیا:کو هستان

چیاکو:کوهی کوچک

تابان:تابنده

تافگه:ابشار

تارا:پارچه نازک سر عروس

تاسا:ارزو مند

تا لا:بخت و اقبال

تامان:دیواری از جو انه تنیده شده

تاویار:اتشبان

توانا:قادر/توانا

تروسکه:جرقه

تریفه:شعله/تابش ماه

تریشه:تابش ماه

تلیا:اسوده

ته نها:تنها/تک/یگانه

توانا:توانا/ قدرتمند

توتیا:تر بیت شده/دست اموز

توران:دام بان

توروس:نام کوهی در کردستان ترکیه

توشه:زاد سفر/توشه سفر

ته رانه:اواز

ته رسا:معشو قه معروف شیخ صنعا

ته بار:دودمان

ته رو:درختی جنگلی

ته نا:اسوده

ته ما:امید/منتظر

ته ناز:نازنین/با کرشمه

ته وا:امید

ته وار:شا ه باز

ته وال:پرنده

تیبا:اهو

تیرداد:از سرداران دوره ماد

تیراو:سیراب:شاداب

تیروژ:افتاب

تیناب:رویا

تینا:گل

تیما:جلگه دشت

تیشک:ذرات نور خورشید

پارسا:پرهیزکار

پاکدل:پرهیزگار

پاکرو:خوش رفتار

پا کناو:خوش نام/مورد احترام

پا کیزان:پاکیزه ها

پر بار:پر میوه/ پر ثمر

پر دل:با جرات

پر سا:جویا/سایل

پر شنگ:اشعه خورشید/پرتو

پرو سکه:جرقه

پژال:جوانه نازک

پژان:پخش کننده

پشتیار:حامی

پوشین:سر زمینی که پر از گیاه خشک باشد

پویا:دونده/رونده

پویان:پوییدن

پوین:مرغ کاکل دار

پویه:تاج سر هد هد

په پوک:بی نوا

په پوله:پروانه

په ردیس:بهشت

په ردیکا:نامی در ماد باستان

په رژان:فراغت/مشغولیت

په رژین:پر چین/مرزی که با گل و گیاه درست کنند

په ر وین:ثریا

په روا:نترس/پروا

په روان:نام شهری

په روانه:پروانه

په رویز:نام شاه ساسانی

په ره نگ:فروغ/گوشواره

په ری:فرشته

پریسا:مانند پری/پری مانند

پریشاد:پریشاد

په ریناز:زیبا مانند پری

په شوک:اشفتگی/پریشان

په یمان:از ته دل گریه کردن یا خندیدن

پژمان

پیشرو:جلو دار

په یام:خبر /پیغام

پیروت:مرشد

پیشکه و:مترقی

پیشه وا:امام/رهبر

بابان:خاندان/یکی از خاندان معروف

بابونه:گیاهی بهاری با بوی خوش

بابه ت:روا/شایسته/متناسب

بابه ک:نژاد/تیره

با به ک:امین/استوار

بابه کان:لقب اردشیر

با تینوک:گل سرخ

با جیلان:باژ یلان/عشیر ه   از کردها

باخان:با غها

بارام:ستاره مریخ/یکی ز شاهان ماد

بارزان:ایل / منطقه ای از کردستان

بارمان:نام پهلوانی تورانی

با ریسان:قبیله ای از کردهای کو هستان

بازان:به زرتشتی که مسلمان شده گفته می شود

بازوه ر:پر نده ای است

بازیار:بازپرس/باز دارنده

بازیان:نام محلی در کر دستان

باژ یلان:باجیلان/نام قبیله ای از کردها

با ستینک:غنچه گل تازه شکفته

با سکار:قدرتمند

با شوان:نام کوهی در بانه

با شار:مقاومت

با لا به رز:بلند قد

با له وان:نو عی پرنده شکاری

بامشاد:یکی از نوادگان در بار سا سانی

باوه ر:مرز بین دو مزرعه/جویبار مو قتی

با وه ند:اصیل

با وین:یکی از قبایل کرد

باهور:باد سخت

برزو:دلیر

بر وا:باور/تصدیق

بروسکه:جرقه

بریقه:شوق

بر یوان:نام یکی از قبایل کرد خراسان

بز وین:محرک

بژ وار:سر سبز

بژ ول:مژده/مژدگانی

بژ وین:سر سبز/سبزه زار

بژیو:قوت / روزی

بنتا:نو نهال

بنو شه:بنفشه

بوار:محل عبور در رود خانه

بوبان:نام منطقه ای در کردستان

بوروا:باور /تصدیق

بوژان:رشد کردن

بو ژانه:گل خوشرنگ که بوی خوشی ندارد

بو نخوش:خو شبو

به هار:عروس

به بیونه:با بونه

به تاو:روان / سریع

به تین:با قدرت/نیرومند

به خته ور:خوشبخت

به ختیار:صاحب اقبال

به خشا:بخشنده

به خشین:بخشیدن

به رام:خوشبو

به رامه:خوشبو

بر وا:یقین/ایمان/ باور

به رتاو:افتاب

به ردل:محبوب/عزیز/صبحانه

به ر زان:بلندیها/نام قبیله ای در کردستان

به رزاو:ابشار/مد دریا

به رزو:شکوه و عظمت

به رزه ک:سکو/جای بلند

به رزین:منبر/نام یکی از رهبران

به رکو:تو شه و زاد/نقطه مقابل پاشکو

به روار:کوهستانی در منطقه کردستان

به رهه م:میوه/ثمر

به ریز:ارجمند

به ژوار:نوعی درخت سخت

به ستام:نام دهی در کردستان

به ستو ره:جویبار

به سوز:شاد/خوشحال

به فران:پاک /سفید مانند برف

به فراو:جویی که از ذوب شدن برف درست شده

به فرین:پر برف/برف مانند

به فه ر:مبارک/برف

به لار:طناز

به لین:قول /وعده

به نا:گیاهی خوردنی

به ناز:نازه نین/طناز

به ناو:معروف/مشهور

به نه وش:گل بنفشه

به هار:بهار

به هرام:ستاره مریخ/یکی از شاهان ماد

به هرک:دریاچه

به هارات:گیاهی خوشبو

به همه ن:از اسامی باستانی/فرشته ای در ایین زرتشت

به هه شت:فردوس

به هیز:قوی / پر توان

به یان:سپیده دم

به یبوون:نام گلی

به ینه ت:وفا/عهد

بی تا:بی همتا/نمونه

بیتاوان:بیگناه

بیژه ن:نام پهلوانی معروف/ترانه خوان

بیساران:نام روستایی در کردستان

بیستون:کوهی معروف در کرمانشاه

بیسو:بی گمان

بیشو:بی اندا زه

بیکه س:تنها/بی کس

بیهزاد:از نژاد خوب

ئابا:پدران/اجداد

ئابتین:نام پدر فریدون

ئابرا:برادر بزرگ

ئابیستا:ئه ویستا/کتاب اسمانی زرتشت

ئاپولو:خدای هنر در ایران باستان

ئاتبین:نام پدر فریدون

ئاترو:اتشین

ئاتروپات:نام سرداری در زمان حمله اسکندر

ئاتروسا:مانند اتش

ئاتلیا:نام یکی از شهرهای ماد باستان

ئاتور:اتش

ئاتوربان:اتشبان

ئاتوسا:نام یکی از شاهزادگان کرد ماتیانی در سال ۷۱۶ قبل از میلاد

ئاتوی:نام یکی از سرداران ماد

ئاته ر:اتش

ئادان:زمین حاصلخیز

ئادو:خدای باد در ایران باستان

ئاده م:انسان خوب

ئارا:ارایش

ئاراد:نام فرشته ای است در کیش زرتشت

ئارارات:کوهی از سلسله جبال زاگرس

ئاراز:اشک چشم/یکی از سرداران کرد زعفرانلو/رودخانه ای بین شوروی و ایران

ئارازیاش:نام شهری باستانی

ئاراس :ئاراز

ئاراسپاس:از بزرگان ماد و نگهبان معبد پانته آ

ئاراسته:ارایش شده چیزی را به کسی متوجه کردن

ئاراسته:زیبا

ئارام:ارام/ارامش

ئارامیش:ابریشم

ئاران:دشت وسیع/منطقه ای در اذربایجان شوروی/نام منطقه ای باستانی

ئارباس:کورد/لقبی است که یونانیان به کیقباد دادند

ئارباکو:از سرداران ماد

ئارخه یان:مطمئن اسوده

ئاردا:نام فرشتهای در ایین زرتشت

ئاردو:از اسامی باستانی ایرانیان

ئاردهلان:نام سابق  ولایت کردستان

ئارده و:په پوله

ئارزو:ارزو

ئارش:پسر اروین از شاهزادگان کیانی/ارش کمانگیر معروف/معنا

ئارشام:ارشام از بزرگان ماد

ئارشو:نام یکی از سرداران ماد

ئارشین:پهلوان باستانی

ئارمان:هدف ارمان

ئارمین:نام پسر کیقباد/ارام گرفتن

ئارمینا:ئارمین

ئارنا:اریایی نژاد

ئاروا:فرشته ای از ایین زرتشت

ئاروان:زاد سفر/توشه/اذوقه

ئاروین:ازمون/تجربه از شاهزادگان کیان

ئاره به با:نام کوهی معروف در بانه

ئاره ز و :ارزو

ئاریا:اقوام سفید پوست

ئاریارات:نام پادشاه باستانی

ئاریاس:نام یکی از فر مانروایان ماد

ئاریام:ایرانی اریا

ئاریان:اریایی ها/نام روستایی

ئاریو برزین:سردار دلیر کرد که در برابر یورش اسکندر مدتها پایداری کرد

ئاریتما:نام یکی از سرداران ماد

ئاریز:کوهی است در اطراف سنندج/نام گلی

ئارین:نژاد هند و ارو پایی

ئارینا:نژاد اریا

ئازا:نترس

ئازاد:وارسته

ئازاده:اصیل /وارسته

ئازادان:نام یکی از بزرگان دوره ساسانی

ئازر:نام قدیمی کوهستان ساسون در ترکیه

ئازرم:حیا / شرم

ئازور:کوهی در اطراف در یاچه وان ترکیه که اکنون ساسون نام دارد

ئازیتا:دختر پادشاه ماد/مادر کورش

ئازین:زینت

ئاژال:سبزه/ گیاه

ئاژه نگ:نام درختی

ئاژین:ریز/روان ساختن

ئاسا:ساده / معمولی/مانند

ئاسالان:بهاران

ئاسایش:راحتی

ئاسک:اهو/اسکه

ئاسکول:غزال

ئاسکه:اهو

ئاسکی:اهو

ئاسو:افق