آثار باستانی ایران در موزه های جهان

تاریخ انتشار: دوشنبه, ۱۶ مرداد ۱۳۹۶

در ابتدا بهتر است بدانید با توجه به میراث هنری غنی ایران که شامل معماری، سنگ تراشی، حجاری، مجسمه سازی، قالیبافی، سفالگری، میناکاری، خطاطی، نقاشی، فلزکاری و … می شود، این فهرست تنها نیم نگاهی به چشم انداز وسیع هنر و تاریخ ایران زمین است.

در ادامه همراه با سفرمی گشتی در میانآثار تاریخی، هنری و فرهنگی ایران که دربهترین موزه های جهان به نمایش گذاشته شده اند بزنید.

1. موزه ملی ایران

این موزه که توسط معار فرانسوی، آندره گدار در سال 1936 طراحی شده، 300000 شیء با ارزش که قدمت آن ها به قرن چهارم پیش از میلاد می رسد را در خود جای داده است. این موزه از دو ساختمان تشکیل شده که مجموعه های موجود به دو بخش قبل از اسلام و پس از اسلام در این دو ساختمان به نمایش گذاشته شده اند. ساختمان دوم که توسط گدار طراحی نشده، آثار مصنوعی اسلامی را در بر می گیرد و در سال 1996 بازگشایی شده است.

آثار ماقبل تاریخ شامل 10000 شیء از قرن هفتم تا هزاره اول قبل از میلاد می شود. این اشیاء عمدتا توسط حفاری از دل خاک به دست آمده اند. قدیمی ترین آثار موجود در موزه از کشف رود (Kashafrud)، دربند و گنج پر آورده شده اند که قدمت آنها به دوران پالئولیتیک (Paleolithic) باز می گردد.

بازدید از اشیای متعلق به دوره هخامنشیان، ایلامی ها و پارت ها را از دست ندهید. به ویژه، از مجموعه سیالک (Sialk) که از تمدن ایلامی ها در زیگورات (معبد هرمی) در نزدیکی کاشان آمده را از دست ندهید.

2. موزه بریتانیا، لندن

موزه بریتانیا، مجموعه های دیدنی از “ایران باستان” را در گالری رحیم ایروانی (52 اتاق) که قدمت آنها به 3000 قبل از میلاد تا سال 651 میلادی می رسد، به نمایش می گذارد. این کلکسیون دربردارنده آثار مهمی از جمله منشور کوروش می باشد که با خط میخی بابلی، پیروزی کوروش در سال 539 قبل از میلاد و شکست نبوونعید، آخرین پادشاه بابلیان را توصیف می کند.

این مجموعه همچنین، دارای رگه هایی تشریفاتی و اشکالی انسان انگارانه (anthropomorphic) از تمدن املش، در اوایل هزاره نخست قبل از میلاد در شمال غربی ایران می باشد. نقش و نگاره ها و گچ بری های عظیم در مجسمه هایی که متعلق به تخت جمشید هستند نیز در اتاق 52 و در کنار پله های شرقی موزه به نمایش گذاشته شده اند.

3. موزه لوور، پاریس

این موزه که در قرن 12 میلادی ساخته شد دارای مجموعه نسبتا بزرگی از آثار باستانی ایرانی می باشد. این مجموعه شامل نقاشی ها، خط نوشته ها، سرامیک ها، جواهرات، منسوجات، اشیای فلزی، مجسمه، لوح، مهر و موم، حجاری، موزاییک ها و دیگر عناصر معماری می شود.

از مجوعه های مهمی که در این موزه می بینید، کلکسیون متعلق به دوره صفویه (1502-1722) و نقاشی های مینیاتوری ایرانی است. همچنین، تنها تصویر موجود از شاه عباس اول (1627) که در تمام عمرش از او کشیده شده است در سال 1975 توسط لوور تسخیر شد و به معرض نمایش گذاشته شده است.

از دیگر آثار باستانی ایرانی در موزه لوور پاریس می توان به شاهکارهای هنر اسلامی اشاره کرد. این تور شامل بازدید از چندین قطعه بسیار نادر است. از جمله: صندوق ها و تابوت های طلاکاری شده به شکل مقبره. این یکی از 2 مقبره 12 ضلعی به شکل گنبد است و تاثیر معماری و فلزکاری آن زمان را به خوبی منعکس می کند.

همچنین، یک فرش بزرگ و کمیاب با طراحی بسیار پیچیده متعلق به قرن 16 که در نساجی های صفوی بافته شده در این موزه نگهداری می شود. این فرش برای اولین بار در قرن 19 به عنوان هدیه ای برای شهر از طرف بانوی دوک بری ثبت شد.

4. موزه ارمیتاژ، سنت پترزبورگ

مجموعه ایرانی ارمیتاژ عظیم و افسانه ای است و بیشتر آثار تاریخی ایران از دوران باستان تا انتهای سلسله قاجار (1785-1925) را پوشش می دهد. بخش عمده ای از این مجموعه در کاخ امپراطوری زمستانی سابق قرار دارد.

به عنوان بخشی از مجموعه منظم آن، موزه دارای تعدادی از آثار هنری خوب از دوران قبل اسلام و دوران اسلامی است؛ از جمله: حجاری، سرامیک، جواهرات، میناکاری، نقاشی، فلزکاری و منسوجات. علاقه مندان به دوران پیش از اسلام می توانند از 55 آثار باستانی با رگه های ایلامی (هزار سوم تا چهارم قبل از میلاد) و بسیاری از آثار تاریخی لرستان (قرن 8 تا 13 قبل از میلاد) دیدن نمایند. گنجینه های تاریخی دوره اسلامی شامل: مینیاتوری ها، نقاشی های سه پایه، نقاشی های روغنی قاجار و به صورت پنهانی قدیمی ترین فرش ایرانی شناخته شده می شود. موزه همچنان به خاطر مجموعه ای از مصنوعات مهم نقره ای که از دوره ساسانی به یادگار مانده اند مشهور شده است.

پرتره های زیبا از دومین شاه قاجار ایران یعنی فتحعلی شاه که توسط میر علی در قرن نوزدهم کشیده شده است را از دست ندهید. از دیگر قطعات نقاشی مهم متعلق به قرن نوزده صحنه شکست روسیه در نبرد سلطان آباد در سال 1812 است. این پیروزی نسبتا جزئی به عنوان یک رویداد مهم تاریخی، نقاشی شده است. این نقاشی بعدها توسط روس ها به عنوان غنیمت جنگی از ایران برداشته شد و به کاخ زمستانی در سنت پترزبورگ منتقل شد.

تور نمایشگاه موزه جهان اسلام از چین تا اروپا در سال 2009 خاتمه یافت. این نمایشگاه شامل بیش از 300 قطعه از کشورهای تحت تاثیر اسلام و آثاری از امپراطوری ساسانی ایران بود و به ارمیتاژ بازگردانده شدند.

5. مجموعه فرجام، دبی

فرجام یکی از بهترین کلکسیون های خصوصی از هنر اسلامی در تمام دنیا محسوب می شود. این مجموعه تقریبا تمام تاریخ اسلامی را پوشش می دهد و اقلام تولید شده در سراسر منطقه وسیع بین اندلس و مغول هندوستان را دور هم جمع کرده است.

گنجینه های آن شامل قرآن های اولیه، کتاب های تصویری در زمینه علم، ریاضیات و شعر و هچنین فلزکاری، کاشی کاری، سفال صیقلی، کارهای چوبی، منسوجات، سکه، جواهرات، فرش و آثار هنری متعلق به قرن نوزدهم است.

در این مجموعه همچنین، تصویری از قرآن زرنما متعلق به ایران که قدمت آن به سال 734 باز می گردد به نمایش گذاشته شده است.

6. موزه هنرهای شهری، نیویورک

بازدیدکنندگان از تماشای مجموعه ای غنی از آثار باستانی ایران از جمله دوران صفویه –دوره ای شناخته شده در خلق کتب تصویری و نسخ خطی پر زرق و برق- لذت خواهند برد. در مجموعه اسلامی این موزه 12000 شیء به نمایش گذاشته شده است.

در سال 2009 موزه گالری شارمین و بیژن مصور- رحمانی، که به دوران صفویه و هنر ایرانی بعد از آن (1500-1900) اختصاص یافت را رسما معرفی کرد. این گالری بخشی از یک سوئیت از اتاق هایی است که گالری های هنری سرزمین های عربی، ترکیه، ایران، آسیای مرکزی و جنوب آسیا را در بر گرفته است و در سال 2011 به روی عموم مردم بازگشایی شد.

در این موزه تصویری از اشعار زیبای ابوالقاسم فردوسی درباره جشن سده از شاهنامه شاه طهماسب در دوره صفوی (1501-1722) به نمایش گذاشته شده است.

7. موزه بروکلین، بروکلین، نیویورک

موزه بروکلین یک ساختمان مدرن هنری است که 560000 متر مربع مساحت دارد و یکی از بزرگترین و قدیمی ترین موزه های هنری در ایالات متحده آمریکا به شمار می رود.

این موزه دارای بهترین آثار هنری ایرانی است. این مجموعه دربردارنده سرامیک ها و کاشی کاری های قرون وسطایی ایرانی (قرن پنجم تا نهم)، آثار هنری دوره صفویه و قاجار از جمله مینیاتوری ها، نقاشی های روغنی، فرش، منسوجات و لباس های محلی (قرن 16 تا 20) می باشد. مجموعه آثار هنری دوران قاجار یکی از بهترین کلکسیون های باستانی در خارج از ایران به شمار می رود.

8. موزه اسمیتسونیان، واشنگتون

در گالری های فریر (Freer) و ساکلر (Sackler) این موزه، 30000 عدد از آثار هنری آسیا به همراه طیف وسیعی از اقلام و اشیای متعلق به ایران نگهداری می شوند.

مجموعه ای مهم از سرامیک های قرن 13 تا 19 که نشان دهنده اشکال، تکنیک ها و طراحی های مختلف می باشند در این موزه به چشم می خورند. بعلاوه، کلکسیونی از قرآن های قرن نوزدهم و مجموعه ای مجزا از نسخه خای خطی و نقاشی شده ایران در این گالری ها به نمایش گذاشته شده اند.

9. موزه هنری لس آنجلس (LACMA)

موزه هنری لس آنجلس از این حیث در میان دیگر موسسات هنری آمریکا منحصر به فرد است که به طور منظم آثار هنری ایرانی را از هزاره چهارم تا کنون به دست آورده و به معرض نمایش می گذارد. این موزه مجموعه ای چشمگیر از هنر اسلامی که شامل آثار هنری ایران از قرن هفتم تا به امروز می شود را در خود جای داده است.

موزه دارای حدود 1700 اثر هنری اسلامی می باشد که 150 عدد از این اشیاء با ارزش همیشه به نمایش گذاشته می شوند. این مجموعه شامل سرامیک ها، فلزکاری ها، شیشه، چوب و سنگ حکاکی شده، نقاشی های دستی و خوشنویسی است و به خاطر کلکسیونی از سفال های صیغلی و کاشی های ایرانی و نیز مجموعه ای شیشه ای که قدمت آن به اواخر قرن هفتم تا اواسط قرن سیزدهم باز می گردد، مشهور است. هنر ایرانی در میان کتبی که در این موزه نگهداری می شود، کاملا پیداست. همچنین، قطعات تاریخی قابل توجهی از اصفهان، هرات، کاشان، شیراز، تبریز و قزوین نیز به چشم می خورد.

از سال 2009 تا 2010، موزه از نصب دو فرش بزرگ ایرانی متعلق به قرن شانزدهم خبر داد. فرش اردبیل و تاجگذاری. داستانی که به قرن شانزدهم باز می گردد. دو فرش باشکوه ایرانی، که هردو هدیه جی پائول گتی (J. Paul Getty) بودند، به ندرت به دلیل اندازه و حساسیت آنها نسبت به نور در معرض نمایش قرار می گیرند. اما برای اولین بار این دو فرش پر زرق و برق در موزه هنری لس آنجلس نشان داده شدند و به بازدیدکنندگان این امکان را می داد تا دو تا مشهورترین فرش های ایران را ببینند و درباره تاریخ جذاب آن اطلاعات کسب کنند.

به منظور جشن هزارمین سالگرد تکمیل اشعار بزرگ حماسی فردوسی، شاهنامه، این موزه چهار عدد از نقاشی های دیدنی و بی نظیر از شاهنامه در قرن شانزدهم که اخیرا به دست آمده را به نمایش گذاشت. تصویری از رستم در حال پرت کردن اسفندیار نیز در این موزه نشان داده شده است که با آبرنگ آمیخته به طلا و نقره کشیده شده است.

10. موزه هنرهای آسیا، سان فرانسیسکو

این موزه مجموعه ای کوچکتر از آثار باستانی فارسی را برگزار می کند اما مطمئنا ارزش دیدن خواهد داشت. گالری ایرانی و آسیای غربی آن شامل 500 قطعه تاریخی از ایران می شود که 50 عدد از این قطعه ها به طور دائم در معرض نمایش هستند. در حقیقت بزرگترین بخش مجموعه موزه آثار آسیای غربی، کلکسیون هایی از اشیای متعلق به ایران است.

این گالری دارای مجموعه های با ارزشی از سرامیک های زیبا و نادر از دوره نوسنگی تا قرن 19 از لرستان و فلزکاری های اسلامی، نقاشی های مینیاتوری و نسخ خطی تصویری می باشد.

مجموعه سرامیک های فوق العاده در کتابی کامل تحت عنوان “سرامیک های ایرانی از مجموعه موزه هنرهای آسیایی” گردآوری شده است.