سازمان جهانی جهانگردی
سازمان جهانی جهانگردی
از آنجا که سازمان جهانی جهانگردی (W.T.O) مهمترین تشکیلات و سازمان بین المللی در زمینه فعالیت های گردشگری می باشد،لذا در زیر اشاراتی گذرا به آن سازمان خواهد شد.
سازمان جهانی جهانگردی در سال 1975 تاسیس وبزرگترین تشکیلات جهانی جهانگردی محسوب می گردد . قبل از تاسیس این سازمان ، معتبرترین سازمان بین المللی و تخصصی جهانگردی ( اتحادیه بین المللی سازمانهای رسمی مسافرتی ) (IUOTO) یعنی (International Union Official Tourism Organization) بود که در سال 1925 تاسیس شده بود و بعدها جای خود را به سازمان جهانگردی سپرد .
سازمان جهانی جهانگردی دارای106 عضو رسمی با ملیتهای مختلف و 158 سازمان فنی ، موسسه و اتحادیه های بین المللی و منطقه ای است . مقر دائمی این سازمان در مادرید اسپانیا قرار دارد و هدف از تاسیس آن ترویج و توسعه جهانگردی است .
مهمترین برنامه هایسازمان جهانی جهانگردی
جریان آزاد و بدون مانع جهانگردی از یک کشور به کشوری دیگر و در داخل هر کشور .
• کمک به توسعه اقتصادی کشورها از طریق گسترش جهانگردی .
• تقویت نقش جهانگردی به عنوان یک عامل حیاطی در بازرگانی جهان .
• تاکید بر اثرات فرهنگی و اجتماعی جهانگردی بر زندگی ملل .
• حمایت از منافع ، حقوق جهانگردی و سازمانهای جهانگردی
• آگاهی و نظارت دائم در زمینه های حفاظت محیط زیست و بهبود روش زندگی .
برنامه های عمومی سازمان جهانی جهانگردی
• همکاری برای توسعه
• آمار و تحقیقات بر روی بازار
• ارتباط و اسناد
• آموزش
• محیط زیست و برنامه ریزی
• کیفیت خدمات جهانگردی
ساختار تشکیلاتی سازمان جهانی جهانگردی
مجمع عمومی : بالاترین رکن سازمان است و جلسات آن سالانه تشکیل می شود .
• شورای اجرایی : مسئول بررسی فعالیت ها و بودجه و سایر موضوعات مهم سازمان می باشد که جلسات آن سالی دوبار تشکیل می شود .
• کمسیون های منطقه ای : کشورهای عضو توسط مجمع عمومی به شش منطقه آفریقا ، آمریکا ، شرق آسیا و اقیانوسیه ، اروپا ،خاورمیانه وجنوب آسیا تقسیم شده اند،اجلاس این کمسیونها به صورت سالیانه برگزار می گردد.
انواع عضویت در سازمان جهانی جهانگردی
اعضای کامل : شامل دولتهایی که دارای استقلال و حق حاکمیت هستند .
• اعضای وابسته : شامل تشکیلات بین المللی ، بین الدولی و غیر دولتی با علایق ویژه جهانگردی .
• اعضای پیوسته : دولتهایی که در زمینه امور خارجی خود دارای استقلال نیستند .
اقدامات سازمان جهانی جهانگردی
کشف جاذبه های موجود و بالقوه جهانگردی ، انجام مطالعات مقدماتی برای سرمایه گذاری در امر جهانگردی ، ارائه برنامه های اساسی توسعه جهانگردی .
• دستیابی به یک چارچوب استاندارد برای تشکیل ساختار اداری جهانگردی و شرکت های سهامی توسعه جهانگردی .
• تدوین آیین نامه ها و مقررات جهانگردی .
• جمع آوری آمار جهانگردی و پیش بینی و تحلیل آنها .
• تشکیل روابط عمومی به منظور نظام بخشیدن به فعالیت های تبلیغاتی جهانگردی .
• اجرای برنامه های آموزشی در زمینه های جهانگردی و هتلداری و فراهم نمودن امکانات لازم برای انجام مطالعات در زمینه تاسیس مراکز آموزش جهانگردی و هتلداری .
• ارائه طرحها و پروژه هایی در خصوص تاسیسات جهانگردی ، برنامه ریزی ، بهره برداری ، اصلاح سیستم مهمان پذیری هتلها ، اردوگاههای تعطیلاتی ، استراحتگاهها ، کمپها و امثال آنها .
• سرمایه گذاری در زمینه مطالعات اقتصادی .
• تنظیم سیاست ها و برنامه ها و اهداف توسعه جهانگردی داخلی .
ایران از سال 1342 ابتدا به عضویت اتحادیه بین المللی سازمانهای رسمی مسافرتی و سپس در سال 1354 به عضویت کامل سازمان جهانی جهانگردی در آمده است .
سیمای جهانی جهانگردی
مسافرت و صنعت جهانگردی به عنوان یکی از بزرگترین و متنوع ترین صنایع در دنیا به حساب می آید . بسیاری از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی در آمد ، اشتغال ، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیر بنایی می دانند . در سراسر دنیا در کشورهای در حال توسعه ، یعنی در آنجا که شکلهای دیگر توسعه اقتصادی مثل تولید یا استخراج منابع طبیعی ، از نظر اقتصادی به صرفه نیست یا نقش چندان مهمی در صحنه تجارت و بازرگانی ندارد ، به توسعه صنعت گردشگری توجه زیادی می شود .
صنعت گردشگری یکی از پر رشدترین سیستم های اقتصادی جهان است . اگر چه در برخی از دوره ها به دلایلی دچار رکود و جذر و مدهایی می شود ، ولی همواره عاملی برای بهبود وضع اقتصادی و فرهنگی بوده است .
جهانگردی فرصتی بزرگ برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه است که دارای چشم اندازهای طبیعی و میراث فرهنگی غنی هستند ، زیرا با تکیه بر این منابع می توانند مبنای برای ارتقای توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی فراهم آورند .
از سال 1950 که مسافرت در ابعاد جهانی توسعه یافت و به صورت یک فعالیت عمومی درآمد، هر سال بر تعداد جهانگردان افزوده شده و نرخ این افزایش به طور متوسط ، 7/2درصد بوده که در سال 1997 به 12/3درصد افزایش یافت . در سال 1997 جهانگردان و کسانی که در سطح جهان با هدف گذراندن تعطیلات و تفریح به مسافرت رفتند ، بالغ بر 600 میلیون نفر و در آمد حاصل از آن به بیش از 449 میلیارد دلار رسید . سازمان جهانی جهانگردی پیش بینی نموده است که در سال 2010 این تعداد به یک میلیارد و صد و هشت میلیون نفر خواهد رسید .
تعداد گردشگران بین المللی در سطح جهان از سال 1995 تا 1998 رشدی معادل 12/2درصد داشته است . در دهه 1980 در آمد حاصل از جهانگردی در سطح بین المللی سرعتی بیش از تجارت جهانی داشت و در حال حاضر از نظر ارزش صادراتی ، در صد بسیار بالایی را تشکییل می دهد . بر اساس آمارهای منتشره جهانی ،
• 10/9درصد از کل تولید ناخالص جهان متعلق به صنعت گردشگری است .
• 11/4درصد از کل سرمایه گذاری های جهانی ( تقریبا معادل با 700 میلیارد دلار ) به صنعت گردشگری تعلق دارد .
• 11 درصد از در آمد مالیاتی جهام ( تقریبا معادل 600 میلیارد دلار ) از صنعت جهانگردی ناشی می شود .
• بودجه ای که به مسافرت و تفریح تخصیص می یابد ، سه برابر بودجه ای است که صرف امور دفاعی می شود .
• جهانگردی با رقمی نزدیک به 3/4تریلیون دلار سالیانه به عنوان بزرگترین صنعت دنیا مطرح می گردد . این رقم نزدیک به 11 درصد از GDP ( محصول ناخالص داخلی برابر است با ارزش مجموع کالاها و خدماتی که در قلمرو داخلی کشور تولید می شود.به عبارت دیگر،محصول ناخالص داخلی معادل است با مجموع ارزش افزوده ایجاد شده توسط تولید کنندگان مقیم و غیر مقیم ، در قلمرو داخلی کشور ) جهانی است .
• هزینه گردشگری بین المللی معادل 12 درصد از صادرات جهان و بیش از25 درصد تجارت جهانی در بخش خدمات می باشد .
• در آمد حاصل از گردشگری بین المللی طی سالهای 1995 تا 1998 ، در سطح جهان از 407 میلیارد دلار به 441 میلیارد دلار افزایش یافته ( یعنی 8/35درصد رشد داشته است)
جهانگردی و سیر سیاحت در ایران
جهانگردی و سیر سیاحت از دیرباز در ایران رونق داشته ، آمد و شد خاورشناسان ، وجود کاروانسراها ، چاپار خانه های قدیمی وراههای ارتباطی گسترده دلیل این مدعاست . در دوره هخامنشیان براساس گسترش قلمرو حکومت ایران ، شبکه ارتباطی کشور نیز وسعت یافت و بناهای عام المنفعه دیگری مانند : کاروانسراها ، آب انبارها و غیره متداول شد و برای مسافران ، راه شاهی احداث و برای نگهداری و اداره دو هزار و پانصد کیلومتر راه و رسیدن نامه ها ، دیوانی ویژه به نام دیوان برید تاسیس شد .
در زمان سلوکیان جاده های بزرگ سه قاره آسیا و آفریقا و اروپا از طریق ایران به هم متصل شد . در عهد اشکانیان جاده ها و وسایل حمل ونقل منظم شد . به طوری که مهم ترین شاهراه بازرگانی قدیم ، یعنی جاده ابریشم ، در این زمان به وجود آمد . در این عصر تسهیلاتی در اختیار مسافرین قرار می گرفت و کاروانیان را با نقشه راهنما از مسیرها آگاه می ساختند . در زمان ساسانیان هم امنیت بر راههای کاروان رو حاکم بود .
پس از ورود اعراب به ایران ، به دلیل تغییرات شگرف و غیر قابل پیش بینی که در حکومت ایجاد شده بود ، به راه ها و پل ها توجه نمی شد . اما این دوره کوتاه بود ، به طوری که در دوره سلجوقیان راههای جدید کاروانی احداث گردید . پس از فروکش کردن حملات مغول و جانشینان آنها و با باز شدن جاده های تجاری آسیا ، زائران و کاروانها به حرکت در آمدند .
زمان صفویه یکی از درخشانترین دوران سیاحت در ایران به حساب می آید ، مهمترین عوامل این توسعه ، امنیت ، راههای ارتباطی مناسب و تاسیسات اقامتی متعدد بود که موجب جلب سیاحان به ایران می شد .
پس از عصر صفوی تا دیر زمانی به سیاحت و تجارت چندان توجهی نمی شد اما در دوره قاجاریه به سبب ارتباط بیشتر با کشورهای غربی ، مسافران خارجی راه ایران را در پیش گرفتند . از اقدامات انجام شده در این دوره ، طرح های آبادانی و تاسیس چاپارخانه را می توان نام برد که به همت امیر کبیر انجام پذیرفت .
در سال 1314 ش . برای اولین بار در وزارت داخله ( کشور ) اداره به نام ( اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات ) تاسیس گردید و انجام امور مربوط به جهانگردی کشور برعهده آن اداره محول گردید.این اداره موظف بود وسایل و موجبات جلب سیاحان خارجی را که در حقیقت ارتباط بین اداره مزبور با کلیه موسسات و کلوپهای سیاحتی بین المللی و تهیه و تنظیم مقرراتی که باعث تسهیل مسافرت خارجیها به ایران می شد ، فراهم آورد . از دیگر وظایف این اداره تاسیس کلوپ سیاحتی و اتومبیل رانی در ایران و مربوط ساختن آن به کلوپهای سایر دول بود .
از سال 1315 ش . موسسه مهمانخانه ها با بهره برداری از چند مهمانخانه ( مهمان خانه دربند ، مهمانخانه گچسر ،مهمانخانه چالوس، مهمانخانه قدیمی رامسر ، و غیره ) فعالیت هتلداری خود را آغاز نمود . در سال 1319 ش. نخستین آژانس جهانگردی ایران در تهران تاسیس شد . در سال 1320ش. ( اداره جلب سیاحان خارجی و تبلیغات ) جای خود را به شورای عالی جهانگردی داد که هفته ای یکبار در وزارت کشور تشکیل می شد و امور اداری آن را اداره سیاسی کشور انجام می داد .
در سال 1333 ش. بار دیگر اهمیت جلب سیاحان و سیر وسیاحت با توجه به جنبه های اقتصادی و تحکیم مبانی حسن تفاهم میان افراد کشورهای مختلف مورد توجه دولت وقت واقع شد و اداره امور جهانگردی در وزارت کشور متمرکز گردید .
در سال 1340 ش. شورای عالی جهانگردی مرکب از 12 نفر از نمایندگان وزارتخانه ها و موسسات دولتی و سه نفر از اشخاص مطلع و بصیر در امر جهانگردی به موجب تصویب نامه هیئت وزیران وقت تشکیل شد که وظیفه آن تعیین خط مشی و برنامه هایی اجرایی اداره امور جهانگردی وزارت کشور بود و اصولا بر امور مربوط به جهانگردی کشور در سطح عالی نظارت داشت .
طی تصویب نامه ای که تاریخ 17 فروردین 1342ش. به تصویب هیئت وزیران وقت رسید سازمانی به نام ( سازمان جلب سیاحان ) تاسیس گردید که هدف از تشکیل آن معرفی بیشتر کشور ایران و تشویق جهانگردان خارجی و ایرانگرددان به بازدید از آثار باستانی ، تاریخی و مناظر طبیعی ایران و به طور کلی تمرکز و هماهنگی کامل امور مرتبط به جهانگردی کشور در یک سازمان متشکل و واحد بود ، بدین منظور که این تمرکز موجب تحصیل ارز خارجی بیشتر ، توسعه و ترویج صنایع ملی و کمک به صاحبان حرفه های مختلف گردد و بر روی هم موجبات تقویت و تحکیم مبانی اقتصاد عمومی مملکت را فراهم نماید .
در سوم تیرماه 1353ش. با توجه به گسترش و نیز منظور هماهنگ شدن سیاست جهانگردی و اطلاعاتی کشور در داخل و خارج از مرزهای ایران ،، به موجب قانون ، سازمان جلب سیاحان و وزارت اطلاعات در یکدیگر ادغام شدند و وزارتخانه جدیدی به نام وزارت اطلاعات و جهانگردی به وجود آمد . وزارت اطلاعات و جهانگردی در سال 1357 ش. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، به وزارت ارشاد ملی و سپس به وزارت ارشاد اسلامی تغییر نام داد و حوزه معاونت جهانگردی این وزارتخانه ، سرپرستی امور جهانگردی کشور را برعهده گرفت .با تشکیل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، معاونت سیاحتی و زیارتی این وزارتخانه ، دفتر ایرانگردی و جهانگردی را به منظور برنامه ربزی صنعت توریسم ، آموزش دست اندر کاران جهانگردی ، درجه بندی ، نظارت و نرخ تاسیسات ، برقراری ارتباط بین المللی با نهادها و ارگانهای جهانگردی تشکیل داد . این دفتر بعد از مدتی برابر مصوبه 21 آبان 14358 شورای انقلاب اسلامی به نام سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی تغییر نام داد که عملا از ادغام چهار شرکت دولتی به اسامی : شرکت سهامی تاسیسات جهانگردی ، شرکت سهامی گشتهای ایران ، شرکت سهامی مرکز خانه های ایران ، و شرکت سهامی مراکز جهانگردی برای ورزش های زمستانی ، به وجود آمد و با خط مشی تازه و هدف های مشخصی به منظور مدیریت و بهره برداری از 144 واحد پذارایی ، مهمانسراها ، هتل و تاسیسات توریستی سراسر کشور و ارائه خدمات جهانگردی شروع به کار کرد .
در سال 1365 وزارت فرهنگ و هنر با وزارت ارشاد اسلامی ادغام شد ، و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکیل گردید . در سال 1370به منظور توسعه صنعت جهانگردی کشور ، ضمن تجدید نظر در تشکیلات حوزه معاونت سیاحتی و زیارتی ، امور ایرانگردی و جهانگردی ، برعهده واحدهای تابعه آن : دفتر برنامه ربزی و امور فنی ، اداره کل نظارت بر خدمات سیاحتی و زیارتی ، مرکز تحقیقات و مطالعات ایرانگردی و جهانگردی ، و مرکز آموزش جهانگردی گذاشته شد .
در اجرای سیاست های دولت جمهوری اسلامی ایران به منظور توسعه فعالیت های اقتصادی و کسب درآمدهای ارزی از منابع غیر نفتی با توجه به توان بالای کشور در زمینه جلب جهانگردان خارجی با بازنگری در اهداف و وظایف حوزه معاونت امور سیاحتی و زیارتی و سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی ، این دوبخش در سال 1376 در یکدیگر ادغام شد و در حال حاضر امور ایرانگردی و جهانگردی کشور زیر نظر سازمان ایرانگردی و جهانگردی ، به عنوان یکی از سازمانهای تابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، اداره می شود که طرح ارتقای جایگاه آن در دست بررسی است.
سیمای گردشگری ایران
سرزمین پهناور ایران با میراث کهن فرهنگی و یادمانهای دیدنی و شگفت انگیز معماری ، کاشیکاری ، صنایع دستی ، اقلیم های گوناگون ، و تنوع آب و هوا در جای جای کشور و همچنین سواحل گسترده برکرانه دریای مازندران و خلیج فارس و دریای عمان ، ظرفیت بالقوه ای را زمینه صنعت گردشگری داراست ، که با شناخت جاذبه ها و بررسی های علمی بر پایه برنامه ای دقیق ، امکان تحقق توسعه صنعت گردشگری دست یافتنی است .
با وجود موقعیت های مناسب و جاذبه های فراوان این صنعت در ایران هرگز از جایگاه مناسب و شایسته ای که سزاوار آن است در عرصه های بین المللی برخوردار نبوده است .
مشخص و مدون نبودن هدفها و سیاستهای این صنعت طی سالهای قبل در ایران به نحوی که راهگشای ادامه فعالیت ها در این زمینه باشد ، کمبود امکانات برای توسعه و تجهیز تاسیسات مورد نیاز صنعت جهانگردی کشور ، عدم هماهنگی و همکاری موثر سازمانها و ارگانهای دولتی در بهبود وضع گردشگری ، فقدان پرسنل کارآزموده و متخصص و آشنا به اداره امور گردشگری در تشکیلات ایرانگردی و جهانگردی و غیره ، شمه ای از عوامل مهم نارسایی در صنعت گردشگری ایران است .
اقدامات گسترده و شتاب زده دولت در دهه 50 به منظور مقابله با کمبود تاسیسات اقامتی و امکانات پذیرایی ، حمل و نقل ، تربیت نیروی انسانی و ایجادآمادگی و ارتقای سطح مهارتها و تخصصها نیز پاسخ گوی نیازهای روز افزون کشور نبوده است .
با پیروزی انقلاب اسلامی بسیاری از امکانات و تاسیسات اقامتی در اختیار بنیادهای برآمده از انقلاب قرار گرفت و از اهداف اصلی و کاربری در صنعت گردشگری خارج گردید . رویدادها و حوادث سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی از یک سو،جنگ تحمیلی وسیاستهای جهانی مخالف انقلاب اسلامی و منزوی کردن ایران ، صنعت گردشگری ایران را دچار رکود و وقفه نمود .
عوارض ناشی از 8 سال و اندی جنگ تحمیلی ، محاصره اقتصادی و بازماندن چرخ های صنایع کشور ، افزایش قیمت مواد اولیه و کالاهای ساخته شده وارداتی ، سقوط بهای نفت در بازارهای جهانی و غیره ، موجب تحلیل بنیه اقتصادی و تورم فزاینده ناشی از نابسامانی های اقتصادی شد که طبعا و شدیدا این بخش را نیز تحت تاثیر قرار داد ، بخشی که می توانست نقش مهمی در موازنه پرداخت های ارزی کشور داشته باشد .
به تدریج و پس از گذشت از بحران جنگ ، سیاست گذاران دور اندیش با توجه به وجوه گوناگون صنعت توریسم از آن به عنوان ابزاری کارآمد بهره جستند مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی گام بلندی برای پویایی این صنعت برداشت و در مهر ماه 1370 رسما از سوی ریاست جمهور به منظور اجرا ابلاغ گردید . در قانون توسعه صنعت ایرانگردی و جهانگردی ، تهیه آیین نامه های اجرایی ، ارائه تسهیلات بانکی به نرخ صنعتی برای سرمایه گذاری در زمینه تاسیسات جهانگردی ، مشمول نمودن تعرفه های بخش صنعت در زمینه سوخت ، آب ، برق ، عوارض ، مالیات و وام بانکی برای تاسیسات یاد شده تصریح گردیده است .
از دیگر اقدامات انجام شده در سالهای اخیر تدوین آیین نامه ایجاد ، اصلاح ، تکمیل ، درجه بندی و نرخ گذاری تاسیسات ایرانگردی و جهانگردی و نظارت بر فعالیت آنهاست که در سال 1368 به تصویب هیئت وزیران رسید و در سالهای 70 و 71 نیز اصلاحاتی در آن به عمل آمد .
از مصوبات شورای عالی ایرانگردی و جهانگردی تهیه برنامه هایی جامع برای صنعت گردشگری بود که در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته و سازمان ایرانگردی و جهانگردی به عنوان متولی امر گردشگری تدوین آن طرح را در استراتژیهای توسعه آن بخش مد نظر قرار داده است .
سازماندهی مجدد ساختار تشکیلات گردشگری در توسعه این بخش ، در بهره مندی از امکانات بالقوه موجود در کشور تاثیر بسزایی خواهد داشت .
ار آنجاکه شتاب چرخ های محرکه صنعت گردشگری و رونق فعالیت های ایرانگردی و جهانگردی بیش از سرمایه گذاری مادی نیازمند سرمایه گذاری فرهنگی است ، گزافه نخواهد بود اگر تسهیلات ، خدمات و تبلیغات جهانگردی را به عنوان سه عامل فرهنگی مهم و تعیین کننده در فرآیند توسعه ایرانگردی و جهانگردی به حساب آوریم که در یک مجموعه کلی ، هریک از بخشها ، جزئی از بخش دیگر را می پوشاند و همچون حلقه های یک زنجیر به هم پیوسته در توسعه صنعت توریسم نقش تعیین کننده ای دارند . از این رو تعیین استراتژی بخش توریسم ، به منظور دستیابی به اهداف کمی و سیاست های کلی ، عوامل فرهنگی یاد شده به نحو چشمگیری خود را نشان می دهند .
به منظوربررسی و مقایسه سالیانه وضعیت گردشگری کشور با بهره گیری از الگوهای بین المللی از شاخص های عمده : ورود گردشگر بین الملل ، خروج ایرانیان از کشور ، درآمدگردشگری ، هزینه گردشگری و شاخص های مربوط به اقامت در تاسیسات اقامتی استفاده شده است .
ورود گردشگران بین المللی به کشور
وند ورود گردشگران بین المللی به ایران طی سالهای 1348 تا 1356 ( بجز سال 52 که با کاهش ورود گردشگران بین المللی ثبت شده است ) روند افزایشی ، و از سال 56 تا 67 با کاهش روبه رو بوده است . این کاهش در سال 1366 به حداقل مقدار خود طی 30 سال گذشته رسیده است .ازسال 67 تا78 نیز تعداد گردشگران بین المللی ورودی به کشور با افزایش متناوب روبرو بوده است.
تفکیک ورود گردشگران بین المللی به کشور بر اساس مدل سفر سال 1371 تا 1378 بیانگر آن است که طی سالهای گذشته بیشترین ورود گردشگران بین المللی به ایران به ترتیب از مرزهای زمینی و هوایی و دریایی بوده است . طی نه ماهه اول سال 79 ، 80 درصد از گردشگران از مرزهای زمینی ، 19 درصد از مرزهای هوایی و تنها 1 درصد از گردشگران ورودی به ایران از مرزهای دریایی وارد کشور شده اند .
تفکیک مبدا سفر گردشگران بر اساس مناطق عمده جهانی بیانگر آن است که بیشترین گردشگران ورودی به ایران از کشورهای اروپایی ( با احتساب کشورهای تازه استقلال یافته ) وارد ایران شده اند . پس از اروپا بیشترین مسافران ورودی به ایران از کشورهای جنوب آسیا و پس از آن از کشورهای خاورمیانه بوده اند .
در سال 1378 رقمی بالغ بر 147 هزار نفراز گردشگران بین المللی ورودی به ایران به علت عدم ثبت ملیت گردشگران در ستون نا معین ثبت شده است .
خروج ایرانیان از کشور
ملاحظه می گردد از سال 1348 تا 1378 به ازای هر سال تنها تعداد مسافران خروجی از کشور ، بدون تقسیم بندی مربوط به قصد سفر ، زمان (ماه) سفر ، جنسیت و غیره ، موجود می باشد .
همچنین ملاحظه می گردد خروج ایرانیان از کشور طی سالهای 1348 تا 1352 با روند افزایشی روبه رو بوده است . که این روند از سال 1352 تا 1356 افزایشی بوده اما سرعت آن بیشتر بوده است . این روند طی سالهای 1356 تا 1360 که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی بود ، با روند کاهش قابل توجهی مصادف می شود .
خروج ایرانیان از کشور به مقاصد بین المللی طی سالهای 1360 تا 1363 با افزایش سالیانه چشمگیر بوده است و از سال 1363 تا 1373 به غیر از سال 1370 از روند یکنواختی برخوردار بوده ، اما از سال 72 تا 78 با روند افزایشی چشمگیری رو به رو بوده است.
درآمد ارزی حاصل از ورود گردشگران بین المللی به ایران
درآمد ارزی حاصل از ورود گردشگران بین المللی به ایران طی سالهای 1348 تا 1357 با افزایش روبه رو بوده است . بیشترین درآمد ارزی گردشگران به ایران در سال 1357 با رقمی بالغ بر 235 میلیون دلار بوده است . از سال 57 به بعد به علت پیروزی انقلاب اسلامی و سالهای جنگ تحمیلی تا سال 67 تقریبا ثابت و با تغییرات جزئی مواجه بوده است . از سال 67 تا 78 نیز با توجه به آرامش نسبی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور ، درآمد حاصل از ورود گردشگران بین المللی با روند روبه رشد روبه رو بوده است .
یادآوری می شود که در سطح بین المللی به منظور محاسبه اثر اقتصادی گردشگری بر حسابهای ملی از روش حسابهای اقماری گردشگری (Tourist Satellait Account ) استفاده می گردد که در حال حاضر این سیستم به منظور اجرا در سطح ملی توسط سازمان ایرانگردی و جهانگردی در حال بررسی می باشد ، در حال حاضر ارقامی که به عنوان درآمد حاصل از گردشگری بین المللی به کشور مورد بحث قرار می گیرد ، برآوردی براساس هزینه اقامت ، خوراک ، گشت و امثال آن بوده است و حداقل درآمد را بیان می کند .
با عنایت به عدم برقراری حسابهای اقماری گردشگری (TSA) در ایران و عدم ثبت ارز خروجی هراه مسافر ، همچنین هزینه های تعمیر و نگهداری مربوط به تاسیسات اقامتی ، جاذبه های گردشگری و غیره ، نمی توان بحث دقیقی در زمینه هزینه گردشگری داشت اما با احتساب خروج 1000 دلار به ازای خروج هر گردشگر ایرانی از چرخه اقتصاد کشور ، ملاحظه خواهیم نمود که هزینه گردشگری در زمان حال از درآمد آن در ایران بیشتر بوده و به عبارت دیگر تراز درآمد و هزینه گردشگری ایران منفی بوده است.
عمده ترین تاسیسات اقامتی در کشور به یکی از گروههای هتل ها ، مسافرخانه ها ، هتل آپارتمانها ، تعلق دارد . البته در برخی از استانهای کشور ، از جمله استانهای ساحلی دریای خزر و استان خراسان ، اقامت در منازل شخصی نیز وجود دارد که با توجه به استانداردهای بین المللی ، خارج از استاندارد خدمات گردشگری بوده است و در بحث فعلی مورد بررسی قرار نمی گیرد .
هتل
در حال حاضر 213 هتل 1 ستاره ، 190هتل 2 ستاره ، 56 هتل 3 ستاره ، 26 هتل 4 ستاره و 9 هتل 5 ستاره ، در کشور به فعالیت مشغول هستند که توزیع استانی آنها در نقشه ها و نمودارهای پیوست قابل مشاهده است . بیشترین تعداد هتل در استان های خراسان با 88 هتل و تهران با 69 هتل مشاهده می شود .
سیستم درجه بندی هتل ها که عمده ترین تاسیسات اقامتی مورد بهره برداری گردشگران بین المللی در کشوراست ، بر اساس درجات 1 ستاره ، 2 ستاره ، ... ، 5 ستاره می باشد که توسط معاونت نظارت بر خدمات گردشگری سازمان ایرانگردی و جهانگردی سنجیده و اعطا می گردد .
علاوه بر هتل ها ، هتل آپارتمان ها و مسافرخانه ها مهمترین تاسیسات اقامتی عمومی صنعت گردشگری ایران را تشکیل می دهند . در سراسر ایران 95 هتل آپارتمان و 1782 مسافرخانه وجود دارد .
بیشترین تعداد هتل آپارتمان متعلق به استان خراسان با 75 هتل آپارتمان است . و بیشترین تعداد مسافرخانه های ایران به ترتیب در استانهای خراسان با 577 ، اردبیل با 187 و فارس با 144 مسافرخانه مشاهده می شوند .
در مجموع بیشترین تاسیسات اقامتی عمومی شامل هتل ، هتل آپارتمان و مسافرخانه در استان خراسان وجود دارد که چنانچه آمار خانه های مسکونی که پذیرای زائران حرم مطهر امام رضا (ع) هستند به آمار تاسیسات اقامتی فوق اضافه نماییم ، اهمیت مدیریت و سیاست گذاری تاسیسات اقامتی مرتبط با گردشگران این استان به خوبی مشاهده می شود .
به منظور مقایسه میزان اقامت مسافر در تاسیسات اقامتی از شاخصی به نام متوسط اقامت ، که ماهیانه محاسبه شده و برابر است با مجموع کل شب اقامتها در یک ماه تقسیم بر مجموع کل مسافران مقیم در همان ماه، استفاده می شود و واحد آن شب اقامت می باشد.
دفاتر خدمات مسافرتی
دفاتر خدمات مسافرتی در ایران شامل سه گروه به شرح زیر است :
• دفاتری که تنها اجازه فروش بلیط دارند ( بند الف )
• دفاتری که تنها اجازه تورگردانی دارند ( بند ب )
• دفاتری که هم اجازه فروش و هم اجازه تور گردانی ( بند الف و ب )
صدور مجوز فعالیت بند الف توسط سازمان هواپیمایی کل کشور و صدور مجوز فعالیت بند ب توسط سازمان ایرانگردی و جهانگردی صورت می پذیرد .
مبادی ورودی
بر اساس گزارش اداره اتباع بیگانه مبادی ورودی کشور به سه دسته زیر تقسیم شده اند .
• مبادی ورودی زمینی
• مبادی ورودی هوایی
• مبادی ورودی دریایی
از دیدگاه نوع فعالیت نیز مبادی ورودی را می توان به چهار گروه عمده به شرح زیر تقسیم نمود .
• بین المللی مسافری
• گذر مرزی 45 کیلومتری
• کشتیرانی
• بین المللی ترابری پستی
طبق آخرین اطلاعات واصله از اداره کل اتباع بیگانه طی 9 ماهه اول سال 1379 ، جمعا 1/036/176 نفر به ایران آمده اند که 80 درصد آنان ذاز مرزهای زمینی ، 19 درصد از مرزهای هوایی و 10 درصد از مرزهای دریایی وارد شده اند .
از دید تعداد ورودی به کشور مهمترین مرز زمینی ، مرز جلفا ، مهمترین مرز هوایی مهر آباد و مهمترین مرز دریایی ، مرز دریایی بوشهر بوده است . براساس این گزارش بیشترین تعداد گردشگران در مرداد ماه و کمترین تعداد مسافران در فروردین ماه وارد کشور شده اند .
بر اساس گزارش اداره کل اتباع بیگانه طی 9 ماهه اول سال 1379 ، 20 مرز فعال زمینی ، 25 مرز فعال هوایی و 19 مرز فعال دریایی وجود دارد.
آموزش جهانگردی
از همان آغاز ، به دلیل نقش اساسی و حساس عرضه خدمات در توسعه جلب سیاحان ، تربیت کارکنان آزموده برای به حرکت در آوردن چرخهای این بخش مهم از فعالیتهای اقتصادی در سرلوحه برنامه ها قرار گرفت . در سال 1314 بلدیه تهران ماموریت یافت دوره هایی برای تربیت پیشخدمت دایر نماید . این دوره زیر نظر یک معلم ایتالیایی و با همکاری دو سرگارسن قدیمی شروع به کار نمود و طی سه دوره آموزشی حدود یکصد نفر را تربیت نمودند . علاوه بر آن نیاز به وجود آشپزی های متخصص و مطلع از طبخ انواع غذاهای ایرانی و فرنگی نیز کاملا محسوس بود . از این رو ، کلاسی برای تربیت آشپز نیز تدارک دیده شد .
در فاصله برگزاری نخستین دوره های میز بانی و آشپزی بلدیه تهران (1314) تا سال 1342 ، که سازمان جلب سیاحان عهده دار امور مربوط به جهانگردی ایران گردید ، آموزش های زیر بنایی خدمات جهانگردی ، به استثنای دوره متشکله در موسسه مهمانخانه ها ، تقریبا به فراموشی سپرده شده بود . در این سال ، با اقدامات و تبلیغات سازمان جلب سیاحان در معرفی هرچه بهتر ایران به خارجیان و آشنا ساختن مردم به اهمیت اقتصادی و فرهنگی جهانگردی ،این بخش مهم فرهنگی و اقتصادی در ایران ارزش و اعتبار واقعی خود را نمایان ساخت و همزمان وزارت فرهنگ وقت با تاسیس یک مدرسه عالی مهمانخانه داری اقدام به پذیرش دانشجو نمود پس از سه سال تحصیل ، تعدادی از این دانشجویان موفق به اخذ دانشنامه تحصیلی معادل لیسانس گردیدند . به سبب ضعف برنامه ریزی ، عدم امکانات فنی و حرفه ای ، فارغ التحصیلان آن مدرسه عالی از اطلاعات و معلومات نظری و علمی کافی برخوردار نبودند و جز چند نفر از آنان ، بقیه نتوانستند در بخش هتلداری مشغول فعالیت شوند و ناگزیر وزارت فرهنگ وقت ، به علت عدم کارآیی و دیگر مشکلات ، اقدام به انحلال آن مدرسه عالی نمود .
مدت زمانی کوتاه پس از تاسیس سازمان جلب سیاحان ، همزمان با اقداماتی که در زمینه توسعه و بهبود تاسیسات جهانگردی کشور صورت گرفت ، به موضوع تربیت نیروی انسانی لازم برای خدمت در این تاسیسات نیز توجه خاص مبذول گردید و اقداماتی در جهت آموزش کادر مهمانخانه ها ، راهنمایان جهانگردی و کارکنان آژانس های جهانگردی به عمل آمد . اقدامات آموزشی مزبور به طور کلی متوجه افرادی بود که در تاسیسات جهانگردی و آژانسها به خدمت اشتغال داشتند .
در اواخر سال 1345 مرکز خدمات جهانگردی سازمان جلب سیاحان با تشکیل دوره های کوتاه مدیریت هتل ، راهنمای جهانگردان و میزبانی فعالیت خود را آغاز نمود .
در سال 1348 مرکز آموزش خدمات جهانگردی دست به ابتکار تازه ای در امر آموزش خدمات جهانگردی زد و برای نخستین بار با اعزام گروههای سیار آموزشی به نقاط مختلف کشور ، کلیه تاسیسات اقامتی و پذیرایی را در سراسر ایران زیر پوشش این گروهها قرار داد .
در سال 1349 مرکز آموزش خدمات جهانگردی با انعقاد قراردادی با سازمان بین المللی کار ، کارشناسان هتلداری و جهانگردان آن سازمان را به خدمت گرفت و تغییراتی در زمینه های برنامه ریزی و آموزش خدمات جهانگردی به عمل آورد .در سال 1352 مرکز آموزش خدمات جهانگردی با تغییر در برنامه (پروژه آموزش هتلداری ) یک دوره تربیت معلم دایر کرد و در اجرای برنامه عدم تمرکز ، درصدد ایجاد آموزشگاههای خدمات جهانگردی در مراکز استانهای جاذب جهانگرد برآمد و به همین منظور از طریق برگزاری آزمون کتبی و مصاحبه تعدادی از فارغ التحصیلان مدارس عالی هتلداری و دبیرستانها را استخدام نمود .
در اسفند ماه 1345 وزارت آموزش و پرورش اقدام به تاسیس مدرسه عالی هتلداری در سطح فوق دیپلم نمود که تا سال 1351 فعالیت داشت .
با اقدامات مرکز آموزش خدمات جهانگردی ، 75 بورس کارآموزی در رشته های هتلداری و جهانگردی در مرکز تعلیمات فنی و حرفه ای سازمان بین المللی کار در شهر تورین ایتالیا در اختیار این مرکز قرار گرفت و طی سالهای 1354تا 1356 در سه نوبت ، هر نوبت 25 نفر از مربیان آموزشگاههای هتلداری استانها و کار آموختگان ممتاز دوره های آموزشی خدمات هتلداری و راهنمایان جهانگردی به مدت سه ماه به ایتالیا اعزام شدند .
مرکز آموزش خدمات جهانگردی در راستای وظایف اصلی در بخش توسعه منابع انسانی به خصوص آموزش جهانگردی و با توجه به راهکارهای اجرایی برنامه سوم دولت به ویژه ، جلب مشارکت بخش خصوصی و واگذاری امور تصدی و اصلاح ساختار ، اقدامات اساسی را از سال 1376 تا 1379 انجام داده است که اهم آن عبارت اند از :
• توسعه و تعمیم آموزش جهانگردی در استانها (27استان) و راه اندازی مراکز آموزش.
• تهیه و تدوین آیین نامه ها و شیوه نامه ها ی اجرایی .
• توسعه فعالیت آموزشی در سطح بین الملل .
• بازنگری و طراحی دوره های آموزش جهانگردی و هتلداری .
• جلب مشارکت بخش خصوصی در اجرای دوره های کوتاه مدت جهانگردی در تهران و استانها .
• برگزاری کارگاههای آموزشی و جلسات علمی با حضور نمایندگان انجمن صنفی ، اتحادیها ، موسسات آموزشی و دست اندرکاران در صنعت جهانگردی .
• برگزاری دوره های آموزش زبان و کاربرد رایانه در بخش جهانگردی .
• برگزاری دوره های آموزش جوانان .
• برگزاری دوره علمی – کاربردی در مقطع کاردانی .
• اجرای دوره ، ویژه مدرسین دوره مدیریت فنی با شرکت مدرسین تهران و استانها .
• تدوین برنامه آموزشی 79 و 80 با توجه به برنامه سوم دولت .
• اقدام در راستای فعالیتهای برنامه ملی توسعه گردشگری در ارتباط با بخش منابع انسانی .
• برنامه ریزی برای اجرای دوره تربیت مربی با حضور اساتید خارجی .
• برنامه ریزی برای اجرای دوره آموزش برای مدیران و کارشناسان جهانگردی .
اشتغال و جهانگردی
مجموعه فعالیت های گسترده ای که معمولا توسعه گردشگری در کشور ایجاد می کند بیش از هر بخش فعالیت اقتصادی دیگر فرصت های شغلی فراهم می آورد . این بدان علت است که صنعت جهانگردی اصولا یک فعالیت خدماتی است و نیروی انسانی بیشتری می طلبد .
اثرات افزایش اشتغال در بخش گردشگری کشورهای در حال توسعه مساعدتر از کشورهای صنعتی است زیرا در کشورهای در حال توسعه زمینه و امکانات رشد صنعتی محدود است . فعالیت های صنعت جهانگردی عمدتا شامل صنایع ساختمانی ( مانند هتل ها ، متلها ، دهکده ها و امثال آنها ) صنایع غذایی ( مانند رستوران ها ، چایخانه ها ، و غیره ) بخش تجاری جهانگردی ( مانند آژانس های مسافرتی ، تور گردانهاو مشابه آن ) صنعت حمل و نقل ( مانند خطوط حمل ونقل هوایی ، شرکتهای حمل و نقل دریایی ، شرکتهای اتوبوس رانی ، خطوط راه آهن ، شرکت و آژانس های کرایه اتومبیل و غیره ) راهنمایان ، مراکز فروش کالاهای سوغاتی و هدایا ، صنایع دستی ، مراکز تفریحی و امثال آنها می باشد .
بررسیهایی که بخش جهانگردی بانک جهانی در مکزیک و کنیا به عمل آورده است ، نشان می دهد برای هر واحد سرمایه ای که در بخش گردشگری صرف می شود ، بیش از هر بخش فعالیت اقتصادی دیگر فرصتهای شغلی جدید ایجاد می گردد .
بررسی های مشابه ای که توسط UNCTAD در سایر کشورها به عمل آمده ، به نتایج مشابهی رسیده است . رابطه میزان سرمایه گذاری و فرصتهای شغلی که بر اثر آن فراهم می شود ، در تمام کشورها و مناطق مختلف یکسان و به یک نسبت نیست بلکه بر اثر عوامل مشروح زیر متناوب می باشد :
• خصوصیات سیستم اقتصادی و سیاست اشتغال کشور .
• ابعاد موسسات توریستی ، نوع مدیریت ، درجه ماشینی بودن صنایع ، میزان استفاده از خدمات کامپیوتری و فصلی بودن فعالیت .
با نگاهی به آمارها و پیش بینی های سازمان جهانی جهانگردی (WTO) و شورای جهانگردی و مسافرت جهانی (World Travel and Tourism Council) ،در می یابیم که صنعت گردشگری به عنوان بزرگترین سازمان یا نهادی که می توان به کارگیری نیروی انسانی را داراست ، در بسیاری از کشورها به صورت بزرگترین کارفرما درآمده است :
• این صنعت در اروپای شرقی 4/9درصد از حقوق کلیه کارکنان را می پردازد .
• در سال 1994 ، بیش از 1/7تریلیون دلار دستمزد یا حقوق از طریق صنعت گردشگری پرداخت شده است،یعنی مبلغی برابر با10/3درصد کل دستمزدها وحقوقهای کارکنان سراسر دنیا .
• در جزایر و کشورهای حوزه کارائیب 18/7درصد دستمزد و حقوق کارکنان از طریق صنعت گردشگری پرداخت می شود .
• پیش بینی می شود در سال 2005 مشاغلی که به وسیله صنعت جهانگردی ایجاد می شود ، به میزان 5/9درصد رشد یابد .
اشتغال زایی صنعت گردشگری به سه گروه به شرح زیر تفکیک می گردد :
• اشتغال مستقیم : مشاغلی که کارکنشان با جهانگردان در تماس هستند و به صورت مستقیم با تجربه های جهانگردی سرو کار دارند ، مانند : مهمانخانه ها ، کارکنان مهمانپذیرها ، شرکتهای هواپیمایی و کشتیرانی ، دفاتر خدمات جهانگردی ، کارکنان مراکز تفریحی و فروشگاههایی که در این بخش کار می کنند .
• اشتغال غیر مستقیم : آنهایی هستند که با واحدهایی که در این صنعت به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند در تماس هستند ، مانند : شرکتهایی که مواد و ملزومات مورد نیاز مهمانپذیرها را تامین می کنند ، شرکتهای ساختمانی که مهمانخانه ها را می سازند و تولید کنندگان هواپیما .
• اشتغال القایی : مشاغلی که ازمشاغل مستقیم و غیر مستقیم بخش جهانگردی در اقتصاد ملی به وجود می آید .
ارقام ارائه شده در بالا ، که منتج از بهره وری نیروی کار و سطوح پرداخت می باشد ، در عین حال نشانگر این نکته است که صنعت جهانگردی در کشورهایی که در سطوح پایین تری از توسعه قرار دارند ، به شکل قابل توجهی در سهم اشتغال نقش دارد .
قسمتهای گوناگون مراکز اقامتی
برای آشنایی بیشتر مسافران و مراجعه کنندگان به معرفی جایگاه کارکردی ، بخش های مهم و مورد مراجعه در مراکز اقامتی پرداخته می شود :
• لابی : بخشی از ساختمان هتل که به منزله قسمت ورودی مدخل هتل تلقی می شود ، لابی نام دارد ، که خود شامل قسمت عمده ای از تاسیسات و محل استقرار بسیاری از تشکیلات ضروری هتل می شود . لابی در چگونگی ارزش گذاری به هتل شاخص و عامل مهمی است و علاوه بر محل مراجعه مسافرین برای کرایه اطاق ، مکانی برای ملاقات با میهمانان خارج از هتل ، انتظار ، دیدن و استراحت می باشد ، کنترل هتل در امر ورود و خروج میهمانان نیز از لابی آغاز می شود لابی میتواند دارای بخش های گوناگونی باشد نظیر : سرویس تاکسی برای کرایه دادن اتومبیل ، سالن آرایش بانوان و آقایان ، کیوسک تلفن ، داروخانه و وسایل بهداشتی ، فروشگاههای فروش ، روزنامه ، مجله و کتب مصور ( برای کودکان و نوجوانان ) و نوشت افزار ، تمبر و پاکت ، کارت پستال ، فیلم عکاسی ، سیگار ، کبریت و دخانیات ، شعبه بانک ، صنایع دستی ، گل فروشی ، شیرنی فروشی ، فرش فروشی ، بوتیک ، فروش اشیا عتیقه ، محل رزرو تور و بلیت ، صندوق پست ، صندوق پیشنهادات و انتقادات ، دست شویی و توالتهای عمومی ، تابلو اطلاعات هتل و ....
• تلفنخانه : تلفنخانه هتل برای برقراری تماس بین مسافرین و ارتباط آنها با خارج از هتل است و همچنین جوابگوی افرادی خواهد بود که از بیرون با هتل تماس می گیرند ، لذا انتخاب فردی که از هر لحاظ مناسب این حرفه باشد از ملزوماتی است که باید توسط مدیران هتل ها ، مد نظر قرار گیرد . در برخی از هتل ها ، کلیه تلفن ها اتوماتیک است و هر اطاق خط آزاد نیز دارد و نظر به جدا بودن کنتور تلفن ، در هنگام ترک هتل ، مسافر می تواند ، هزینه مکالمه انجام شده خود را بپردازد ، البته در اتاق های هتل ، دستگاههای تلفن شماره گیر هم وجود دارد که مسافر می تواند با قسمت های مختلف هتل تماس بگیرد .
• بخش خانه داری : بخش خانه داری یکی از قسمت های مهم هتل است که کارکرد آن در جلب و یا از دست دادن مشتری بسیار موثر می باشد ،مسئولیت بخش خانه داری از رفاه وآسایش مسافران ورعایت نظم، ترتیب و بهداشت در هتل بسیار حساس و قابل ملاحظه است ، این بخش می تواند ، هتل را در نگاه مسافرین ، زیبا ، نظیف و آبرومند جلوه دهد و اطاقها را در وضعیتی نگهدارد که برای میهمانان هتل دلنشین و لذت بخش باشد و به مسافرین احساس آرامش و راحتی بدهد .
مسئولیت های قسمت خانه داری در مجموع شامل موارد ذیل می شود :
- سازمان دادن به قسمت و تهیه لوازم مورد نیاز ( حوله ، ملحفه ، پرده ، روتختی ، بالش ، پتو ، رومیزی ، دستمال سفره ، لباس کارگران ، وسایل نظافت مورد نیاز هتل )
- نظافت قسمتهای مختلف هتل ( اتاقها) ، دستشویی و توالت ها ، راهروها ، راه پله ها ، لابی و اتاق کارکنان ( بجز رستوران و آشپزخانه ) .
- امور مربوط به لباسشویی و اتوکشی و امور مربوط به خیاط خانه .
- نگهداری و نظارت بر کیفیت و کارایی وسایل مورد استفاده در هر اطاق .
- قرار دادن وسایل بهداشتی نظیر صابون و شامپو در دستشویی اتاق به طور روزمره و یا ارائه سایر وسایل مورد نیاز به مسافران .
- نگهداری لوازم مسافرینی که در اتاقها جامانده است .
• پادو ( یا بل بوی ) : پادوها که زیر نظر پذیرش فعالیت می کنند ، انجام کارهای سرپایی و امربری و کمک به حمل و نقل مسافران بر عهده ایشان است .
• فرانت آفیس و پذیرش : محل اولین برخورد مسافران در ورود و آخرین محل برخورد ایشان در موقع خروج است ، در حقیقت اولین ارتباط مسافران در هتل از این قسمت آغاز و در اینجا پایان می گیرد . صندوق های امانت مسافران ، دفاتر رزرو ، تلفنخانه ، تلکس ، حسابداری ، کارگزینی و بطور کلی کادر دفتری و اداری هتل در قسمت فرانت آفیس تمرکز یافته و دفتر مدیریت هتل نیز می تواند در این محل قرار گیرد . در قسمتی از فرانت آفیس با فاصله کمی از درب ورودی ، قسمت پذیرش قرار گرفته است که حساس ترین و پر اهمیت ترین بخش هتل است و محل پذیرش مسافرین می باشد ، در هتل های بزرگ قسمت پذیرش به چند بخش تقسیم می شود :
- قسمت کانسیرج (Concierge ) : مرتبط با امور تورهای داخلی ، پست و امور مربوط با پادوها .
- قسمت رسپشن (Reception ) : یا قسمت اصلی پذیرش ، که جایگاه مسئول فروش اتاقها ، در این قسمت قرار دارد ، در همین مکان نیز مسافران اقدام به پر کردن کارتهای هتل می نماید ، بطور کلی کلیه امور مربوط به پذیرش مسافر در این قسمت انجام می گیرد .
- قسمت اطلاعات : محل نصب کلیدها ، ارائه نمودن کلید اتاق به مسافران و دریافت مجدد آن ، رساندن پیغام ها و تلگراف و نمابر ها به مسافران ، برعهده این قسمت می باشد .
- قسمت صندوق : که به پذیرش متصل است محل پرداخت هزینه های اقامت و حفظ امانات میهمانان و سایر امور مرتبط است .
افراد شاغل در قسمت پذیرش به عنوان نماینده مدیر و تمام کارکنان هتل به شمار میروند . لذا باید رفتار و گفتار آنان به طوری باشد که در ذهن مسافران ، اثری مثبت و مطلوب بگذارند . چون افراد شاغل در این بخش از اولین کسانی هستند که در هتل با مسافر برخورد می کنند . لذا از همان ابتدا ، می تواند او را جلب کرده و تاثیر خوبی در وی باقی بگذارند ، همچنین اطلاعات مسئول پذیرش از امور جاری در هتل وهمچنین گردشگاها ، نقاط دیدنی شهر ، مراکز خرید ، ساعات رفت و آمد وسایل نقلیه و سایر اطلاعات عمومی باید به حدی باشد که بتواند به خوبی از عهده پاسخگویی به نیازهای مسافران برآید .
• روابط عمومی هتلها : تبلیغات و اطلاع رسانی یکی از وظایف بسیار مهم روابط عمومی در هتل هاست که در ذیل به وظایف آن اشاره می شود :
- تبلیغات : یکی از راههای جذب توجه مردم تبلیغات است ، شناساندن کیفیت و اثر وجودی هر دستگاه و موسسه ای نیاز به معرفی و آگاهی لازم دارد ، گرچه بهترین تبلیغ برای یک هتل آن است که کارکنان از هر وسیله ای برای رضایت مشتری استفاده کند .
- نظیر : تمیز بودن هتل ، دکور خوب ، لوازم مورد پسند ،غذای خوب و مطبوع ، کارکنان مودب و خوش اخلاق و ... با این وصف برای معرفی بیشتر آشنایی مقدماتی مسافران ، مناسب است که از سایر وسایل تبلیغاتی نیز استفاده شود .
- استفاده از برگه های نظر خواهی و ارائه پیشنهادات در هر هتل ، جهت آگاهی از نظریه ها و پیشنهادهای مسافران کاملا ضروری است ، لذا برای رفع عیوب در جهت آنکه مشتری احساس کند ، تامین رضایت و رفاه او فقط مد نظر است ، هر هتل باید به نحوی از نظریه های مسافران خود آگاه شود ، در هتل نیز باید صندوقی جهت دریافت این برگه ها تعبیه شود که مستقیما توسط مدیرعامل هتل دریافت خواهد شد .
- اطلاع رسانی کافی به مسافرین نیزاز مواردی است که باید بدان توجه کافی مبذول شود ، لذا چاپ مکتوبات اطلاع رسانی در زمینه ارائه آگاهی های لازم به مسافرین بشرح ذیل ، از ملزوماتی است که باید بدان توجه داشت :
- اطلاعات مربوط به هتل ( انواع اتاق ها ، نرخ اتاق ها ، خدمات مختلف ، ساعات تخلیه اتاق و ...).
- طرز کار دستگاههای موجود در اتاق .
- ساعات کار رستوران و سایر قسمتهای هتل .
- محل و چگونگی دریافت امانات .
- شماره های تلفن داخلی در هتل و چگونگی استفاده از سیستم تلفنخانه برای تماس با بیرون از هتل .
- چگونگی استفاده از خدمات خانه داری هتل .
- امکانات سیاحتی و کلیه اطلاعات مورد نیاز منطقه ( به طور خلاصه )
- امکانات تفریحی و ورزشی در هتل و یا شهر .
- چگونگی استفاده از تاکسی و ماشین کرایه .
- و سایر اطلاعات ضروری دیگر .
این اطلاعات به صورت جزوه و یا بروشورهایی در لابی و یا در هر اتاق می تواند در دسترس مسافران قرار می گیرد .
انواع تاسیسات اقامتی
وع اقامت گاهها در مناطق گوناگون با توجه به محل تاسیس ، کیفیت تجهیزات و سرویس دهی ، بخش های خدماتی ، مختلف است و هر یک با توجه به وضع و موقعیت خود ، خصوصیات ویژه ای را داراست و به اسامی خاصی نیز نامیده می شود ، که در ذیل به معرفی انواع تاسیسات اقامتی پرداخته می شود :
• هتل :
هتل ها معمولا در شهرها احداث می شوند ودارای اتاق های متعددی برای اجاره و یا پذیرش مسافران و فضاهایی برای جشن ها ، مییهمانی ها ، کنفرانس ها ، سمینارها ، رستوران ، تریا ، استخر ، فروشگاهها ، و نمایندگی فروش بلیت و غیره می باشند . در هتل ها سعی می شود کلیه وسایل راحتی مورد نیاز مسافران مهیا گردد . هتلها براساس ضوابطی خاص ، درجه بندی می شوند .
• هتل آپارتمان :
عبارت است از یک هال پذیرایی با دو سه اتاق خواب که هر کدام دارای 2 تخت است ، در صورتی که هتل آپارتمان دو اتاقه باشد ، معمولا یک اتاق دبل با یک تخت دونفره و اتاق دیگر توئین با دو تخت یک نفره خواهد بود . هر آپارتمان یک حمام مشترک و یک آششپزخانه کوچک با یخچال ، دارد . در قسمت پذیرایی به تعداد کافی صندلی و یا مبل راحتی قرار می دهند . این هتل ها معمولا در مکانهای آرام قرار گرفته اند .
• هتل پانسیون :
این نوع اقامت گاهها ، عموما در شهرها واقع شده اند و تعدادی اتاق و سالن غذا خوری ( به اندازه ای که بتواند غذای ساکنین را تامین نماید ) ، کتابخانه ، سالن مطالعه ، و اتاق تلویزیون در آن پیش بینی شده است ، در هتل پانسیون معمولا اتاق ها به صورت ماهانه و یا سالانه اجاره داده می شود و مشتریان دیگری خلرج از هتل برای صرف غذا پذیرفته نمی شوند . در این مراکز ، مقررات خاصی وجود دارد و اقامت کنندگان در ساعات معینی باید برای صرف صبحانه ، نهار و شام ، سرمیز حاضر شوند ، ساعات ورود و خروج نیز برای ساکنین آن طبق برنامه ای ، مشخص شده است .
• هتلهای فرودگاهی :
این نوع هتل ها در مجاورت فرودگاهها قرار دارند و بیشتر مورد استفاده مسافرین ترانزیتی می باشند ، زیرا اکثر این مسافران با وقت بسیار کمی که دارند ، امکان استفاده از هتل های داخل شهر برایشان میسر نیست ، قیمت ها نیز فقط برای اتاق ( طرح اروپایی ) می باشد . کشور ما فاقد این نوع هتل است .
• هتل های تفریحی :
این نوع هتلها در کنار دریا و یا در مناطق خوش آب و هوا و یا کوهستانی و یا نزدیک چشمه های آبهای معدنی قرار دارند و بیشتر محل اسکان افرادی هستند که برای گردش و گذراندن تعطیلات مسافرت می کنند ، این هتل ها دارای حداقل امکانات مورد نیاز بوده و بیشتر از طرح آمریکایی ( اتاق با سه وعده غذا ) پیروی می کنند .
• رسوت هتل (Resort Hotel) :
به هتل هایی اطلاق می شود که نزدیک چشمه های آب معدنی قرار دارند و این نوع هتل ها مخصوص استراحت هستند .
• هتل های حومه شهر :
این نوع هتلها در حومه شهرها و در محلی آرام و ساکت قرار گرفته اند و قیمت آنها نیز نسبتا ارزانتر از سایر اقامت گاههای مشابه ، می باشد ، این گونه هتل ها برای مسافرانی با بودجه کم و همچنین سازمانهایی که می خواهند سمینار ، کنفرانس و برنامه های آموزشی داشته باشند و نیاز به مکانی آرام دارند ، بسیار مناسب است .
• هتل های جوانان :
این نوع هتل ها که مخصوص قشر کودک ، نوجوان و جوان است ، علاوه بر وسایل ، تاسیسات ، تجهیزات و تشکیلات یک هتل عادی ، به وسایل و امکانات دیگری که مورد علاقه و نیاز خردسالان و نوجوانان می باشد مجهز هستند ، که در فضای باز و یا بسته از این تجهیزات استفاده می شود ، از قبیل وسایل ورزشی و بازیهای سرگرم کننده ای که در خور ذوق ، علاقه و طبع افراد کم سن و سال می باشد ، این نوع هتل ها ، طیفهای سنی مشخصی را فقط از 6 تا 18 سال در بر می گیرید ، رعایت بهداشت ، نوع غذا ، محل و شرایط خاص اتاق خواب و اتاقها نیز با توجه به سنین استفاده کنندگان آن باید مدنظر قرار گیرد . کشور ما فاقد این نوع هتل می باشد .
• هتل روی چرخ :
در این نوع هتل ها ، کاروانی با هدف سیر وسیاحت و استفاده از امکانات یک هتل مجهز و فارغ از رنج و زحمت سفر با تامین محل اقامت از قبل ، بطور سیار حرکت می کند و هر کجا که قصد ماندن داشته باشد ، همان جا نیز توقف می نماید . این نوع هتلها که روی چرخ قرار دارند ، عموما دارای 18 متر طول و 2/5متر عرض و 4 متر ارتفاع هستند ، ظرفیت هر یک از این هتل های سیار عبارت است از 8 آپارتمان دو نفره که 4 آپارتمان آن نسبتا بزرگ و4دستگاه آن اندکی کوچک است ، هر کدام از این آپارتمان ها دارای حمام با آب سرد و گرم ، توالت ، امکانات نشستن برای 4 نفر و چند عدد تخت برای خواب ، رادیو و تلویزیون ، کمد جالباسی ، اشکاف ، تهویه مطبوع ، و میزی در وسط می باشد . قسمت مجزایی هم وجو دارد که چنانچه مسافر مایل باشد می تواند از این قسمت برای صرف صبحانه و یا غذا استفاده کند . سقف و یا پنجره های آن شیشه ای است و می تواند مسافران را ، از مناظر دیدنی اطراف ریال برخوردار سازد . کشور ما فاقد این نوع هتل می باشد .
• متل :
متل ها در خرج از شهر و معمولا دور از شهر قرار دارند ، و بیشتر مورد استفاده مسافرینی هستند که با وسیله شخصی مسافرت می کنند ، و هزینه اقامت در نظر گرفته شده ، فقط برای اتاق می باشد . متل ها علاوه بر وسایل موجود یک هتل ، در کنار خود ، دارای پمپ بنزین ، فضای سبز و مناسب ، رستوران ، ساندویج فروشی ، سوپر مارکت و وسایل تفریحی بصورت محدود نیز هستند . ساختمان متل ها بیشتر یک طبقه و ویلایی است ، در اتاقها ، حمام و آشپزخانه وجود دارد ، در برخی از متل ها مسافران از آشپزخانه مشترک و عمومی استفاده می کنند . محوطه باز هتل توسط کسانی که چادر (خیمه) همراه دارند با پرداخت مبلغ کمی به عنوان کرایه ، می تواند مورد استفاده قرار گیرد . هزینه انبار داری ، خانه داری و آب و برق در متل ها بیشتر از مخارج هتلهاست .
• مسافرخانه ها :
این نوع اقامت گاهها ، ارزان ، کوچک و دارای امکانات اقامتی مختصر ، ساده و عموما دارای سرویس بهداشتی و یا آشپزخانه کوچک مشترک هستند ، مسافرخانه ها شکل ابتدایی هتل های مدرن هستند که ممکن است در داخل و یا در هر جای دیگری از شهر ، قرار گیرند . خدمات این نوع اقامت گاهها نیز در سطح پایینی قرار دارد .
• زائر سرا :
مکانهایی اقامتی در شهرهای زیارتی هستند که معمولا زائران را با شرایط آسان تر و هزینه های پایین تر می پذیرند . زائر سراها با توجه به نوع وابستگی حقیقی و حقوقی و هزینه های پرداختی توسط مسافر ، دارای سطوح گوناگونی از امکانات و تسهیلات هستند .
• پلاژ :
ویلاها و یا اتاقک هایی هستند که عموما در کنار سواحل دریا قرار گرفته اند و دارای سطوح مختلف امکانات می باشند .
• کمپینگ :
استراحت گاههایی هستند که مسافران با زدن چادر و یا با استفاده از ماشین های واگن دار در مناطق خوش آب و هوا ، در طبیعت و یا در کنار مناطق روستایی از آنها استفاده می کنند ، در برخی از این مناطق تسهیلات ابتدایی نظیر تسهیلات بهداشتی ، یک فروشگاه کوچک و ... نیز در نظر گرفته شده است .
• اتاقها و ویلای اجاره ای :
در اکثر نقاط جهان و در ایران بیشتر در نقاط توریست پذیر ، خصوصا در مناطق اطراف دریای مازندران و شهرهای زیارتی ، برخی از ساکنین بومی ، اتاقها و یا ویلاهای خود را به مسافران اجاره می دهند که در این نوع اقامت گاهها ، بسته به هزینه پرداختی ، حداقل و حداکثر و سائل رفاهی مورد نیاز مسافرین ، موجود است . قیمت این نوع اقامت گاهها که عموما غیر رسمی فعالیت می کنند ( در ایران ) ، از هتلها بسیار ارزانتر و برای افرادی که به صورت گروهی و برای مدتی نه چندان کوتاه مسافرت می کنند بسیار مناسب است . میزان هزینه پرداختی بابت اجاره این نوع مکانها ، فصلی و متغیر است .
انواع اتا
مسافر هر هتل طالب آسایش کامل است ، او تمام امکانات و جزئیات وسایل اتاق می خواهد در تمام مدت اقامت خود آسوده خاطر و راضی باشد . هر اتاق در هتل باید دارای وسایل ضروری از قبیل توالت ، حمام ، حوله های تمیز ، فضای مناسب ، تلفن ، جالباسی ، تخت خواب با ملزومات ، آینه های بلند قدنما ، صندلی های استراحت ، نور کافی ، چراغ مطالعه ، وسایل گرمایش و سرمایش مورد نیاز و ... باشد . مسلما نوع طراحی هر اتاق ، مسافر را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد .
هر هتل می تواند دارای اتاقیک نفره ، دونفره ، سه نفره ، سوئیت ، آپارتمان استودیو ، کنکتت روم ، کابانا ، فیستا سوئیت باشد :
- اتاق یک نفره که سینگل نامیده می شود ، دارای یک تخت خواب است .
- اتاق دونفره را دبل یا توئین می نامند که اتاق دبل دارای یک تخت دونفره به هم چسبیده و توئین اتاقی است که دو تخت مجزا دارد .
- اتاق سه تختی را تریپل می نامند که دارای سه تخت تک نفره ، است .
- اتاق توئین دبل ، یک اتاق 4 نفره با دوتخت بزرگ دونفره ، است .
سوئیتها معمولا دارای یک آشپزخانه کوچک و یخچال می باشند ، و ممکن است عناوین دیگری مانند پریزیدنتال ، دیپلماتیک ، مخصوص رویال ، کوئین ، و غیره را نیز داشته باشند ولی اساسا بیشتر شبیه به هم هستند گرچه ممکن است از نظر دکوراسیون با یکدیگر متفاوت باشند ، عموما سوئیت به اتاقی اطلاق می شود که قسمت جلوی آن مختص پذیرایی و پشت آن اتاق خواب قرار گرفته باشد در برخی هتلها قسمت پذیرایی در پایین و در چند پله بالاتر ، اتاق خواب و حمام قرار دارد :
- سوئیت یک نفره : یک اتاق یک نفره همراه با اتاق پذیرایی است .
- سوئیت دونفره : یک اتاق دونفره همراه با اتاق پذیرایی است .
- سوئیت دوبلکس : سوئیتی است که قسمت پذیرایی در پایین و چند پله بالاتر ، اتاق خواب و حمام قرار گرفته است .
- استودیو : به اتاق هایی گفته می شود که در بدو ورود به شکل اتاق پذیرایی دیده می شوند ، در صورتی که مبل ها یا کاناپه ها را می توانند به صورت تختخواب در آورند ، از این رو ، روزها اتاق پذیرایی و شبها اتاق خواب است ، البته کاناپه ها طوری ساخته شده است که می توان بالش ، پتو ، ملحفه را در داخل آن جای داد ، استودیو دارای حمام و توالت دارای حمام و توالت و یا یک آشپزخانه کوچک است .
- کابانا : اتاقی است همکف ، که پنجره آن به محوطه باز می شود که متصل به استخر شنا و یا کنار دریا است ، ساکن چنین اتاقی می تواند برای تعویض لباس از اتاق مخصوص خود استفاده کند . این اتاقک می تواند در فاصله دور از ساختمان اصلی قرار گرفته باشد .
- فیستا سوئیت : اتاقی است که در هتل هایی که سالن عروسی دارند ، پس از پایان مجلس برای استراحت و خواب شب عروسی در اختیار عروس و داماد قرار می دهند ، وعمولا مخارج این سوئیت ها هم قبلا جز هزینه های مجلس عروسی منظور می شود و حساب مجزایی ندارد .
- اتاق نشیمن : اتاق مخصوص گفتگوهای خصوصی اسست .
- اتاق مخصوص پذیرایی : اتاقهایی هستند که مسافران برای پذیرایی از میهمانان خود از آنها استفاده می کنند ، قیمت این نوع اتاقها برحسب مدت زمان استفاده محاسبه می شود .
- اتاق مشرف : شامل یک سالن پذیرایی ، یک و یا چند اتاق خواب ، یک تراس مشرف به بیرون است .
- کنکتت روم : دو اتاق تودرتو را می گویند ، هر دواتاق ، به راهرو اصلی هتل ، راه دارد و هرکدام به تنهایی یک اتاق کامل همراه با حمام جداگانه است ، این دو اتاق بوسیله یک درب از وسط بهم متصل است . به طوری که بدون اینکه درب راهرو اصلی را باز کنند ، از درب وسط ، دو اتاق می توانند ، باهم در ارتباط باشند . این نوع اتاقها برای خانواده هایی که دارای چند فرزند هستند بسیار مناسب است ، بچه ها در یک اتاق و پدر و مادر در اتاق دیگری می توانند اقامت داشته باشند .