ارشک (پارسی باستان: Aršaka) که با نام اردشیر چهارم (پارسی باستان: Artaxšaçā) بر تخت نشست، دوازدهمین شاهنشاه ایران از دودمان هخامنشی بود. او از ۳۳۸ پیش از میلاد تا ۳۳۶ پیش از میلاد حکومت کرد و سرانجام توسط باگواس خواجه کشته شد. دوران اردشیر چهارم بود که مقدونیه تحت فرمانروایی فیلیپ دوم اوج گرفت، به قدرت مطلق یونان تبدیل شد و برای حمله به ایران آماده گردید.
نام[ویرایش]
اردشیر چهارم در منابع یونانی با نام ارشک شناخته شده است اما در کتیبه سه زبانه‌ای که در لیکیه پیدا شده، اردشیر نامیده شده است. احتمالاً ارشک نام شخصی او بوده و سپس اردشیر را به عنوان نام شاهنشاهی خود برگزیده است. ارشک به شکل آرشام (Aršāma) نیز تلفظ می‌شود و شکل اوستایی آن Aršan- است. این نام به معنای «مردانه» است.
منبع‌شناسی[ویرایش]
آریان، یوستین و دیودوروس سه تاریخ‌نگار باستانی‌ای هستند که به زندگی و دوران شاهنشاهی ارشک پرداخته‌اند.
خانواده[ویرایش]
اردشیر چهارم فرزند اردشیر سوم و آتوسا دختر اردشیر دوم بود. از زمان تولد او اطلاعات زیادی در دسترس نیست و ما تنها می‌دانیم که او آخرین پسر اردشیر سوم بوده‌است. ارشک زمانی که به سلطنت می‌رسد بسیار جوان بوده. وی یک خواهر تنی به نام پروشات داشته‌است که او بعداً با اسکندر مقدونی ازدواج می‌کند و همچنین نام یکی از برادران ناتنی او در منابع یونانی به شکل بیسدانس دیده می‌شود. آرشک احتمالاً چند فرزند داشته‌است که همگی همراه او به قتل رسیده‌اند.
شاهنشاهی[ویرایش]
با به تخت‌نشینی اردشیر سوم، دولت هخامنشی بار دیگر احیا می‌شود. او چندین شورش در بخش‌های مختلف شاهنشاهی را سرکوب و مصر را یک‌بار دیگر ضمیمه امپراتوری کرد. اما با کشته شدن اردشیر سوم در پاییز ۳۳۸ به دست باگواس، خواجه جاه‌طلب دربار هخامنشی، این امیدها پایان می‌یابد. با مسموم شدن اردشیر سوم، اوضاع شاهنشاهی هخامنشی رو به بحران می‌رود. باگواس که می‌خواست کنترل اوضاع را در دست خود نگاه دارد، همه پسران اردشیر سوم، به جز ارشک و بیسدانس را به قتل می‌رساند. سپس ارشک جوان با نام اردشیر چهارم به عنوان شاهنشاه جدید برگزیده می‌شود.
در همان زمان باگواس کنترل اوضاع دربار ایران را دست داشت، در یونان وضعیت متفاوتی برقرار بود. فیلیپ دوم مقدونی، پدر اسکندر مقدونی، با توجه به اوضاعی که در ایران برقرار بود، تقریباً همه دولت-شهرهای (پولیس) یونانی را زیر پرچم مقدونیه متحد کرده بود. وی از هخامنشیان به دلیل پشتیبانی از شهر پرینتوس علیه مقدونیه در زمان اردشیر سوم، درخواست غرامت کرد اما این درخواست توسط اردشیر چهارم رد شد. به همین بهانه، فلیپ در سال ۳۳۶ پیش از میلاد سپاهی مرکب از ۱۰ هزار سرباز مقدونیه‌ای را روانه آسیا کرد. در همین زمان، ارشک که مشغول خلاص کردن خود از نفوذ باگواس بود، تلاش کرد تا خواجه را مسموم کند، اما این نقشه با موفقیت پیش نرفت. در پاسخ، باگواس ارشک و همه خانواده‌اش را به وسیله سم کشت و سپس پسر عموی شاه، یعنی داریوش سوم را به عنوان شاهنشاه بعدی برگزید.
در تبلیغات پس از جنگ مقدونیه‌ای‌ها، برای مشروع جلوه دادن حکومت اسکندر مقدونی بر ایران، عنوان داشته شد که آخرین شاهنشاه هخامنشی، داریوش سوم، یکی از هم‌دستان باگواس در طرح ترور اردشیر چهارم بوده است.
سکه‌ها[ویرایش]
هیچ سکه‌ای با تصویر و نام اردشیر چهارم که در خاک اصلی ایران ضرب شده باشد پیدا نشده است. با این حال احتمالاً فرمانروای جوانی که با تاج فراعنه در پشت تعدادی از سکه‌هایی که ساتراپ کیلیکیه مازادیوس ضبط کرده‌است به چشم می‌خورد اردشیر چهارم است.[۶]
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
منابع[ویرایش]
باستانی[ویرایش]
- آریان، آناباسیس اسکندری
- دیودور سیسیلی، کتابخانه تاریخی
- ژوستین، خلاصه تاریخ پومپیوس تروگوس
مدرن[ویرایش]
- Waters, Matt (2014). Ancient Persia: A Concise History of the Achaemenid Empire, 550–330 BCE. Cambridge University Press. pp. 1–272. ISBN 9781107652729.
- Schmitt, R. (1986). "Artaxerxes III". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 6. pp. 658–659.
- LeCoq, P. (1986). "Arses". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. p. 548.
- Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire. Eisenbrauns. pp. 1–1196. ISBN 9781575061207.