پادشاه بر بلندایی ایستاده و خیره به دشت سرسبز و فراخ پیش رو نگاه می کرد. امپراطوری جوانش تازه پا گرفته بود و دشمنان یک به یک شکست خورده بودند. رویاهایی بزرگ، آنقدر که جهان را با تمام ساکنینش پر از عدل و برابری کند در سرش رژه می رفتند. امپراطوری نوپا، یک پایتخت تمام عیار می طلبید.
حالا که مرزهای امپراطوری تا آن سوی آب ها رفته بود، پادشاه بناهای باشکوهی را در طول فتح های مکرر خود در نبردهایش به چشم دیده بود. طرحی بکر در سر پادشاه طوفان به پا کرد. حالا وقت آن رسیده تا بهترین معماران از سراسر جهان بنایی درخور و باشکوه بسازند، و من کوروش هستم، شاه شاهان!
در میان افسانه های هزار رنگ و داستان های اساطیری این بار عازم سرزمین فارس شده ایم جایی که پاسارگاد شیراز، کوروش را برای همیشه اسیر خود کرد. اگر به دنبال پاسارگاد شیراز نقشه را زیر و رو کرده اید و یا مشتاق شده اید تا بدانید راز جذابیت و شهرت پاسارگاد شیراز چیست، حتما با
همراه شوید. اگر قصد
را داشتید سری به ما بزنید تا انتخابی مطمئن و مقرون به صرفه داشته باشید.
مجموعه پاسارگاد
ساعات بازدید: 8 الی 17:30
هزینه بلیط: 3000 تومان
در 82 کیلومتری تخت جمشید و در 130 کیلومتری شهر شیراز یک مجموعه باستانی قرار دارد که شهرتی جهانی دارد و جزو میراث های ثبت شده جهانی است. کافی است خودتان را به شهرستان پاسارگاد برسانید. مرکز این شهرستان سعادت شهر است. اگر مسیر جاده اصلی شیراز-اصفهان را پیش رو بگیرید در 21 کیلومتری سعادت شهر به یک جاده فرعی می رسید که چهار کیلومتری طول دارد و شما را به یکی از تاریخی ترین، باستانی ترین و مهم ترین ایستگاه های تاریخ می رساند.
اینجا در دامنه کوه های سربه فلک کشیده زاگرس، سرزمینی قرار دارد که کاوش های باستان شناسی قدمت آن را به دوران پارینه سنگی نسبت می دهند. سرزمینی تاریخی که گرچه قدمتی طولانی دارد اما تمام شهرتش را مدیون سلسله قدرتمند هخامنشیان است. سرزمین پارس مهد پادشاهان، جایی که هخامنش در آن ریشه دوانده است.
بیایید سری به 25 قرن پیش بزنیم، چیزی در حدود سال 550 میلادی، به سال هایی که کوروش بزرگ با شکست آخرین پادشاه مادها، مسرور و سرخوش دشتی را به یمن نزدیکی به محل نبرد بزرگش و موقعیت استراتژیک آن به عنوان پایتخت برگزید. پیروزی بر مادها آغازگر سلسله پیروزی های کوروش بود، سرزمین ها یک به یک فتح می شد و شهرت و محبوبیت کوروش تا آن سوی آب ها و سرزمین های ناشناخته و حکومت کوچک پادشاه به سوی عظیم ترین امپراطوری تمام تاریخ جهان پیش می رفت.
کوروش کاخ ها و بناهای باشکوه بسیاری را در طی فتوحات خود دیده بود و خاطره بناهای مرمرین یونانی در خاطرش نقش بسته بود. یک باغ زیبا که همه چیز در آن نو و بدیع بود. شیوه کاشت درختان و جوی های آبی که در بستر سنگی با چندین حوضچه در مسیر، تمام طول باغ را می پیمود از ویژگی های بارز باغی بود که به پردیش کوروش شهره است و آب نماهای حیرت انگیزی آن را آراسته بودند.
این باغ زیبا از همان لحظه خلق شدنش الگوی تمام باغ های ایرانی بعد از آن در طول تاریخ بود، حتی در میان آثار دوران اسلامی. کاخ ها همه در میان این پردیس و گوشه های متفاوتی قرار داشتند. برج یا زندان سلیمان در شرق مجموعه و یک بنای کوچک در غرب آن قرار می گرفت.
دژ یا همان تخت سلیمان مشهور این روزها هم در شمال طرح جای گرفته اما جنوب این پردیس زیبا را آرامگاهی زینت می بخشید که چند سال بعد محل آرام گرفتن کوروش بود. پاسارگاد سکوی پرتاب و تحول معماری ایرانی و آغاز دوران باشکوه معماری هخامنشی بود و صد البته پایتخت نخستین امپراطوری جهان که رنگ و بویی از تمام سرزمین های تحت سیطره اش داشت.
آنچه که اکنون در مجموعه پاسارگاد پیش رو می بینید، تنها بخشی از تمدن خفته در زیر خروارها خاک این منطقه باستانی است. اطراف پردیس هم با چندین متر فاصله از دیگر مناطق باستانی پاسارگاد هستند. بازدید از پاسارگاد علاوه بر لذت گشت و گذار در یک محوطه باستانی و اساطیری یک وظیفه ملی است.
• آرامگاه کوروش
همه ما پاسارگاد را با یک تصویر به یاد داریم؛ آرامگاه کوروش! یک بنای سنگی با ارتفاعی 11 متری با تخته سنگ های بزرگ تقریبا سفید رنگ که شش ردیف پله مانند و یک بنای کوچک شیروانی آن را تبدیل به یک بنای هفت طبقه کرده است. آرامگاهی با 25 قرن قدمت که هیچ گونه ملاتی بین سنگ های آن به کار نرفته و سنگ ها با بست های فلزی به یکدیگر متصل شده اند. طبقه هفتم آرامگاه، خزانه نامیده می شود و نقل است که تابوت زرین کوروش حاوی پیکر مومیایی پادشاه به همراه جواهرات بسیاری در این خزانه قرار داشت. کوروش در جنگ با سکاها کشته شد و پیکرش به این آرامگاه انتقال یافت. شاید جالب باشد اگر بدانید طرح این آرامگاه متعلق به خود کوروش است چرا که با تمام طرح ها به طرز جالبی هم خوانی دارد.
در سال 1820 در طی یک سری کاوش ها و استناد به مدارک موجود این آرامگاه به کوروش منتسب شد. این آرامگاه در طول تاریخ همواره مورد احترام بوده است. هخامنشیان تاجگذاری خود را در این مکان انجام می دادند. به هنگام حمله ویران گر اسکندر مقدونی زمانی که اسکندر فاتحانه به مقبره کوروش رسید با لوحی مواجه شده بود که کوروش خطاب به مخاطبی که انگار انتظار روبرو شدنش را داشت از مرگ و فانی بودن دنیا و احترام به مقبره اش سخن گفته بود. اسکندر نیز به احترام کوروش هیچ آسیبی به مقبره وارد نکرد و دستور داد تا داخل آن را تزیین کنند.
سال ها گذشت و این مقبره در میان مردم عامی به مشهد مادر سلیمان شهره شد چرا که مردم عامی ساخت چنین بنایی را به اجنه دربند سلیمان نبی نسبت می دانند. در دوران اتابکان نیز به دلیل احترام این مکان محرابی در داخل اتاقک کنده کاری شد در حالی که سایر قسمت های پاسارگاد تقریبا از بین رفته بود.
• کاخ بار عام
بار عام بودن یک کاخ نشان از به حضور پذیرفتن میهمانان توسط پادشاه در محل کاخ است. تمامی مقامات و میهمانان که تحت حکومت و سیطره هخامنشی قرار داشتند برای دیدن پادشاه عازم این کاخ می شدند. اگر مناطق تحت حکومت هخامنشیان را در نظر بگیرید می توان ادعا کرد که تقریبا نمایندگانی از اغلب نقاط جهان در این کاخ حضور می یافتند، یک دورهمی آن هم با رنگ و بوی بین المللی. کاخی چهار ایوانی با یک تالار وسیع که چندین ستون داشته و از هر چهار ایوان راه هایی برای ورود به تالار تعبیه شده بود.
از ستون های تالار تنها یک ستون برجای مانده بنابر گفته ها در زمان اتابک زنگی مسجدی در کنار آرامگاه ساخته شد که از این ستون ها برای ساختن آن استفاده شد، البته چندین سال بعد برخی ستون ها به جای خود بازگردانده شد. ایوان های چهارگانه ستون های متعددی داشتند که بیشترینشان 48 ستون در ایوان شمال شرقی بود. هر کدام از درگاه ها شکل و شمایل خاصی دارند.
انسان، عقاب، ماهی وگاو از جمله نقش های استفاده شده بودند که از فرهنگ های دیگر در این معماری به کار رفته اند اما خیالتان راحت چرا که روح و جانشان رنگ و بوی ایرانی گرفته است.
اما مهم ترین بخش کاخ بار عام یک نوشته میخی حک شده بر روی سنگ است که به سه زبان پر استفاده آن روزهای امپراطوری هخامنشی، پارسی، عیلامی و بابلی، نقش بسته است. متن نوشته بدین صورت است: "من کوروش شاه هخامنشی ام" البته با ترجمه به زبان فارسی امروز!
• زندان سلیمان
"آرامگاه کمبوجیه" یا همان "زندان سلیمان". یک دیواره سنگی عمودی 14 متری تنها بازمانده بنایی است که بنا به گفته باستان شناسان ساخته و پرداخته خود کوروش بوده است. بنایی که گمانه زنی های زیادی در مورد آن وجود دارد. برخی آن را محل آرمیدن کمبوجیه پسر کوروش می دانند برخی مقبره همسر کوروش، برخی خزانه و برخی آتشکده. دیواره با تخته سنگ های بزرگ گویی بخشی از برجی مربعی شکل است. این دیوار سنگی در سمت شمال کاخ ها قرار گرفته و بنا گفته کارشناسان هم معماری مذهبی در آن به چشم می خورد و هم معماری تدفینی. هر چه که هست بنا آسیب شدیدی دیده است.
• انسان بالدار
در میان تمامی طرح ها و نقش های پاسارگاد مرد بالدار جایگاه ویژه ای دارد. بسیاری معتقدند این سنگ نگاره نمایانگر تمام و کمال شخصیت و افکار کوروش است. اگر خوب دقت کنید از هر یک از سرزمین ها و آداب و رسوم تحت فرمانروایی کوروش حتما اثری را خواهید یافت. یک مرد با چهار بال آشوری و ردایی بلند و ایلامی. مردی در حال نیایش با تاجی بر سر که بر روی شاخ-های قوچ حبشی در کنار دو مار کبری که خورشیدی بر سر دارند قرار گرفته است. دسته گلی با گوی های خورشیدی بر روی تاج با پرهای پرنده آراسته شده اند. مرد ریش دار یکی از دست ها را پیش رو گرفته و دست دیگرش را در راستای بال هایش قرار داده است. دو بال به سمت آسمان حس و حال نیایش را زنده می کنند. انسان بالدار سالم ترین بازمانده پاسارگاد است.
• کاخ دروازه
سنگ نگاره انسان بالدار در میانه کاخ دروازه قرار دارد و مرد بالدار رویش را به سمت مرکز این کاخ گرفته است. کاخ یک تالار بزرگ چهارضلعی دارد که هشت ردیف ستون در خود جای داده است. این تالار دو ورودی اصلی و دو ورودی فرعی داشته و در شرق مجموعه پاسارگاد جای گرفته است.
• کاخ اختصاصی
همانطور که از نامش پیداست کاخ متعلق به کوروش بزرگ و محل زندگی پادشاه بوده است. کاخی با یک تالار بزرگ و ایوان های شرقی و غربی که ورودی های اصلی در آن ها تعبیه شده بود. در اضلاع شمالی و جنوبی هم بر طبق معماری آن روزها دو ورودی فرعی نیز لحاظ شده بود. کاخ اختصاصی با سنگ نگاره های خاصی چشم هر بیننده ای را می نوازد. کوروش در حالی که ردای بلند پادشاهی را بر تن کرده پیشاپیش همگان زیر سایه یک چتر در حال حرکت است. پادشاه گاه برای تماشای باغ زیبا و آب نماهای چشم نواز بر روی یک سکو می نشسته که هم-اکنون نیز موجود است. سنگ های سفید، سیاه و کبود در میان بازمانده های این سازه خودنمایی می کنند. در کاخ اختصاصی نیز سنگ نوشته ای با همان سه زبان باستانی با مضمون "من کوروش هخامنشی ام" به چشم می خورد.
دو سکوی سفید رنگ سنگی، یک کیلومتر آن طرف تر از پاسارگاد، محوطه مقدس را تشکیل می دهند. یکی از سکوها چند پله دارد اما در سکوی دیگر خبری از پله نیست. در پهنه سبز دشت، وجود این دو سکوی سفید حس و حال عجیبی را تداعی می کند. باستان شناسان این دو سکو را محلی برای انجام آئین های عبادی همانند روشن کردن آتش و یا به عبارتی آتشدان می دانند. داخل این سکوهای سنگی خالی شده است. کمی آن طرف تر تپه ای قرار دارد که در ابتدا یک بنای چند طبقه ساخته شده از سنگ و خشت بوده است. اگر دقت کنید هنوز هم بقایای یک سکو کاملا هویداست. هر چه که بوده این منطقه محل عبادت و انجام امور مذهبی بوده است و شاید حس و حال عجیب این محوطه به همین دلیل است.
• تل تخت
بنای تل تخت بر بالای یک تپه قرار گرفته است. بنایی از تخته سنگ های بزرگ بدون ملات که امروزه فقط چند ردیف از آن باقی مانده است. یک بنا با مساحتی عظیم که در طول تاریخ همواره دستخوش تغییرات بوده است. قسمت سنگی متعلق به همان دوران اولیه هخامنشی، قسمت های خشتی متعلق به دوران دوم هخامنشی و پس از کوروش، قسمت های ترکیبی از سنگ و خشت یادگار دوران اشکانی و سلوکیان و ساختارهایی متشکل از سنگ، خشت و آجر که بازمانده دوران ساسانی است.
ساخت تل تخت در زمان کوروش آغاز شده اما با مرگ پادشاه ساخت و ساز تا سال ها متوقف می شود. داریوش با طرحی متفاوت تر از آن چه که کوروش در ذهن داشت، بنایی که قرار بود جنبه تشریفاتی داشته باشد، تل تخت را گسترش می دهد.
• مسجد پاسارگاد
در زمان اتابک زنگی درست در قرن هفتم هجری یکی از قدیمی ترین مساجد ایران در نزدیکی آرامگاه کوروش و با استفاده از بقایای سنگ ها و ستون ها ساخته شد. بقایای این مسجد پابرجا بود تا اینکه در سال 1350 به بهانه برگزاری جشن های 2500 ساله رژیم شاهنشاهی مسجد را تخریب و برخی سنگ ها را به مکان قبلی خود انتقال داد. کتیبه ها و آثار بر جای مانده از مسجد اتابکی نیز برای همیشه از کشور خارج شد.
• کاروانسرای مظفری
در نزدیکی آرامگاه کوروش بنایی قرار دارد که قبلا یک کاروانسرا بوده است. کاروانسرایی با سنگ های سفید که تخته سنگ هایش از بقایای کاخ های پاسارگاد بود. کاروانسرا با یک حیاط وسیع متعلق به سال 766 هجری شمسی است و توسط شاه شجاع مظفری بنیان گذاری شده است.