توسعه گردشگری در ایران به چه عواملی وابسته است؟ با توجه به میزان جاذبه های توریستی ایران در دنیا مهمترین عوامل موثر در توسعه این صنعت در ایران چیست؟
امروزه صنعت جهانگردی به عنوان بزرگترين و متنوع ترين صنعت در دنيا به حساب می آيد. کشور جمهوری اسلامی ايران با توجه به اينکه در رديف ۱۰ کشور اول دنيا از نظر وجود جاذبه های گردشگری قرار دارد، ولی از نظر جذب توريسم و گردشگر، نه تنها در بين کشورهای دنيا بلکه در بين کشورهای خاورميانه هم جايگاه شايسته و مطلوبی ندارد.
توسعه گردشگری در ایران نیازمند اوجه به مولفه‌هایی است که در پیشبرد این هدف موثر هستند. نگاهی به بند ۳۴ الگوی اسلامی –ایرانی پیشرفت، رمز توسعه گردشگری را حمایت بخش خصوصی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای آن دانسته است. واضح است که این جمله حرف تازه‌ای نیست و سال‌هاست که در گوشه کنار، در بین مسئولان و دولت‌مردان و عوامل دست‌اندرکار در امر گردشگری مطرح می‌شود. شاید این جمله باید از حالت گفتار خارج شده و شکل عملی به خود بگیرد و به صورت اجرایی پیاده شود تا بتوان به طور ملموس آن را در جامعه دید و از نتایج آن بهره برد.در این مطلب ، مهمترین مولفه‌های توسعه گردشگری را شرح خواهیم داد.
۱. آموزش
مهمترین مولفه توسعه گردشگری، آموزش است
یکی از مهمترین مولفه‌های توسعه گردشگری آموزش است. نگاهی به سطح اطلاعات و میزان آشنایی مردم با جاذبه‌ها و مسائل گردشگری کشور به وضوح نشان می‌دهد که امروزه در جامعه ما اطلاعات علمی و واقعی، حتی برای برجسته‌ترین کارشناسان در مورد توان بالقوه موجود گردشگری کشور ناکافی است. هنوز در دورترین نقاط این مرزوبوم زمینه‌ها، توانایی‌های بالقوه و بالفعل زیادی در زمینه گردشگری وجود دارد که یا ناشناخته مانده است یا به لحاظ عدم وقوف لازم مردم و مسئولان به امور سیاحتی همچنان بی‌اعتبار تلقی می‌شود. یکی از مواردی که سبب جذب گردشگر و توسعه گردشگری در کشور می‌شود آموزش نحوه صحیح برخورد کسانی است که در اقامت‌گاه‌های گردشگری فعالیت می‌کنند. واضح است که گردشگرانی که برای اقامت و استراحت به جایی می‌روند در صورت برخورد صحیح، رضایت بهتری خواهند داشت و آن اقامتگاه را به دیگران نیز پیشنهاد می‌دهند و همین سبب رونق کار می‌شود. زیرا جذب گردشگر جذب ثروت، و جذب ثروت، جذب اشتغال را به دنبال دارد.به طور کلی زمانی گردشگری توسعه می‌یابد که از حالت آماتور خارج شود.
۲. حمایت بخش خصوصی
بخش خصوصی در صورتی که صحیح آموزش ببیند می‌تواند یکی از مولفه‌های مهم در توسعه گردشگری باشد
برای تشویق بخش خصوصی به همکاری در زمینه گردشگری باید این بخش را با گردشگری آشنا و آگاه کرد. اگر ما بخش خصوصی را مردم ایران تلقی کنیم، باید زمینه را برای آموزش علاقمندان به وارد شدن به این فضا را فراهم کنیم. طبیعی است که فراهم کردن زمینه آموزش مردم در مرحله اول، وظیفه ارگان‌هایی چون ادارات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است. این ارگان باید نسبت به آموزش و آگاه‌سازی جامعه برای تحقق توسعه گردشگری به صورت عملی اقدام کنند. یکی از مهمترین مواردی که می‌تواند به توسعه گردشگری در بخش خصوصی کمک کند، آشنایی مردم در زمینه راه‌اندازی اقامت‌گاه‌های بوم‌گردی است. با این که مدت زیادی است که در این زمینه صحبت می‌شود اما هنوز هم بسیاری از مردم و کسانی که توانایی کار در این زمینه‌ها را دارند از چنین مواردی بی‌اطلاع هستند. ضرورت آموزش و اطلاع‌رسانی گسترده‌تر در زمینه احداث واحدهای بوم گردی توسط بخش خصوصی می‌تواند سبب حمایت بیشتر شده و به توسعه زیرساخت‌ها و مشارکت بیشتر و آگاهانه‌تر بخش خصوصی بینجامد.
۳. گردشگری رویداد محور
گردشگری رویدادمحور می‌تواند در توسعه گردشگری نقش موثری ایجاد کند
توجه به گردشگری رویدادمحور یکی از موراد مهمی است که می‌تواند علاوه بر تبلیغ و تشویق گردشگری، توجه به سمت گردشگری و جایگاه واقعی آن را در جامعه جا بیندازد. برگزاری مراسم‌ها و جشنواره ها، تئاترهای خیابانی، و مراسم‌های مخصوص سنتی در بین قومیت‌های ایرانی می‌تواند سبب رونق گردشگری و جذب گردشگر شود. ایجاد و برگزاری مراسم‌هایی که در دید عموم جامعه باشد، سبب می‌شود که مردم از نزدیک با این رویدادها ارتباط برقرار کرده و اهمیت جایگاه گردشگری برای آنها ملموس‌تر شود.
۴. امنیت و رعایت حقوق گردشگری
وجود امنیت و رعایت حقوق گردشگران، یکی از مواردی است که به رونق گردشگری می انجامد
گردشگران معمولاً علاقه‌مندند به مقصدهایی سفر کنند که از نظر امنیت و امکانات و خدمات زیربنایی، چارچوب قوانین و مقررات حقوقی مشخصی در ارتباط با گردشگران داخلی و خارجی داشته باشد. این امر نقش قابل‌توجهی در ایجاد تصویر ذهنی مثبت و در نهایت جذب گردشگر خواهد داشت. هر گردشگر حق دارد به اطلاعات حقوقی، امنیتی و قضایی مربوط به خود در کشور محل سفر خود دسترسی داشته باشد. مواردی مانند حقوق گردشگری که مرتکب جرم شده و نمی‌دانسته در مقصد عمل مذکور جرم است. جرائم علیه گردشگران، حقوق گردشگر در مقابل جرائم میزبان، حقوق گردشگر در مقابل ارائه‌کنندگان خدمات، حقوق گردشگر در ارتباط با دیگر گردشگران. وجود این اطلاعات و اطلاعات حقوقی متعدد دیگر، در ایجاد تصویر مثبت ذهنی و احساس امنیت نقش بسزایی خواهد داشت. لذا تدوین نظام حقوقی گردشگری که در آن به مواردی از این قبیل پرداخته باشد، یک ضرورت است. بر این اساس باید دولت را موظف کرد تا در سال اول برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، نظام جامع حقوق گردشگری را تهیه کند. رهایت این موارد به جذب بیشتر گردشگران خارجی به ایران و توسعه این صنعت کمک بسیاری خواهد کرد.
۵. توسعه امکانات زیربنایی: توسعه تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات صنعت گردشگری:
توسعه زیرساخت‌های گردشگری رابطه مستقیم با توسعه گردشگری دارد
تأسیسات، تجهیزات و تسهیلات موردنظر برای گردشگران را نباید تنها در هتل خوب یا پذیرایی مناسب در مهمانسراها خلاصه کرد؛ زیرا این مقوله کلیه امور جامعه از قبیل عوامل زیربنایی نظیر جاده، آب، برق، امکانات ارتباطی (مخابرات)، فرودگاه، مسائل پزشکی و بیمه‌ای گرفته تا عوامل روبنایی از قبیل سرگرم شدن در محیط شهرها، بهره‌گیری کامل از اوقات فراغت در شب‌وروز و همچنین چگونگی رفتار و برخورد مردم را شامل می‌شود. تجربه جهانی در ارتباط با مسأله جذب گردشگر نشان می‌دهد مناطق یا کشورهایی که فاقد امکانات سلامتی، بهداشتی،بیمه و امکانات حمایتی از مسافران هستند، کمتر از مناطق یا کشورهایی که دارای چنین امکاناتی هستند، گردشگر جذب می‌کنند. برای مثال نبود یک جاده درست یا مسیر آسان ممکن است سبب شود که یک مکان گردشگری معتبر بی‌نصیب از بازدید شود. بنابراین یکی از زمینه‌هایی که سبب رونق گردشگری در ایران و بخصوص جذب گردشگران خارجی می‌شود، بسترسازی برای زمینه‌های یاد شده است.
۶. توسعه روابط با همسایگان
برقراری ارتباط با کشورهای همسایه یک گام به سمت توسعه گردشگری است
یکی از مهمترین مواردی که می‌تواند به رونق و توسعه گردشگری و بسترسازی برای آن کمک کند، برقراری ارتباط سالم و خوب با کشورهای همسایه است. بدون شک بخشی از فرهنگ ایران در آن سوی مرزهای امروزی ایران است. بنابراین ارتباط بهتر در زمینه گردشگری منتج به جذب گردشگر بیشتر خواهد شد. بنابراین توسعه گردشگری با آموزش بخش خصوصی و بسترسازی اجتماعی و اقتصادی امکان پذیر خواهد بود.
گردشگری در ایران، می‌تواند یکی از زیباترین، هیجان‌انگیزترین و در عین حال در دسترس‌ترین رویدادی باشد که می‌توان آن را با کم‌ترین هزینه برپا کرد و بیشترین درآمد را از طریق آن به دست آورد. اگر این پتانسیل جایگاه اصلی و واقعی خود را در تمامی شهرها و روستاهای ایران پیدا کند، و به صورت ملموس در جامعه نمود پیدا کند، یعنی توانسته‌ایم در امر آگاهی‌رسانی و بسترسازی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در زمینه جذب گردشگر داخلی فعال عمل کرده و با فراهم کردن امکانات جدید در زمینه جذب گردشگر خارجی اقدام کنیم.