به گزارشمجله شبانه باشگاه خبرنگاران،
ناحیه‌ای که باغ فین در آن قرار گرفته است در بین مردم محلی به فین کوچک معروف است. باغ فین در جنوب غربی کاشان قرار دارد، فاصله آن از مرکز شهر 9 کیلومتر است و در انتهای خیابانی قرار دارد که در حال حاضر به نام امیرکبیر نامگذاری شده است.
220 کیلومتر از تهران و 86 کیلومتر از قم فاصله دارد. کاشان دارای جاذبه‌های گردشگری فراوانی است. اگر بخواهید همه آنها را ببینید حداقل دو روز باید وقت بگذارید. بیشتر تور‌هایی که روانه کاشان می‌شوند یکروزه بوده و هدف آنها بازدید از باغ فین است. فین از تفرجگاه‌های اطراف کاشان است.
دیدن باغ فین آدمی را تا حدودی به یاد باغ شازده ماهان کرمان می‌اندازد. تفاوت این باغ با سایر باغ‌های مشابه بخصوص در منطقه کویر این است که باغ فین از نعمت آب خوبی برخوردار است. باغ فین نزدیک به 23 هزار متر مربع وسعت دارد. باغ متشکل از یک حیاط مرکزی به همراه دیوار، بارو و برج‌های استوانه‌ای شکل است.
دور تا دور محوطه باغ و حوض‌های فواره‌ای آن درختان تنومند سرو دیده می‌شوند. این سرو‌ها شاید 500 سال هم قدمت داشته باشند و به سرو کاشی یا زرین معروفند. سرمایی که زمستان چند سال پیش در این منطقه حاکم شد به شماری از این درختان آسیب رساند. باغ فین 579 درخت سرو و چند درخت چنار دارد.
قبل از ورود به باغ به مانند بسیاری از اماکن گردشگری ایران بساط دستفروشی داغ داغ است. نرسیده به باغ در سمت چپ آسیابی آبی وجود دارد که هنوز هم کار می‌کند. اگر می‌خواهید آن را از نزدیک ببینید باید از در ورودی چند پله‌ای پائین بروید و البته موقع بیرون آمدن انعام آسیابان را فراموش نکنید. در منتهی الیه یکی از دیوار‌های باغ هم چند کیوسک زرد رنگ به چشم می‌خورند که به نظر می‌رسد وظیفه‌ای جز خراب کردن نمای بیرونی ساختمان ندارند.
قدمت باغ فین را به دوران شاه عباس نسبت می‌دهند. برخی مستندات هم قدمت آن را به آل بویه می‌رساند. به دلیل آن‌که امیرکبیر در حمام این مجموعه به قتل رسیده است عامه مردم باغ فین را عمارتی قاجاری می‌دانند. در چند صد متری باغ فین بقایای باغی قدیمی وجود دارد که اهالی از آن به باغ کهنه یاد می‌کنند. گویا این باغ در دوره ایلخان مغول گسترش یافته است. آب مجموعه از چشمه‌ای تأمین می‌شود که به چشمه سلیمانیه معروف است.
ساختمان باغ فعلی مربوط به دوران شاه عباس است. از قرار معلوم شاه عباس دستور داده این باغ را در کنار چشمه‌های فین حدود 500 متر بالاتر از باغ کهنه بسازند. می‌گویند طراح آن غیاث الدین جمشید کاشانی بوده است. برخی هم نام شیخ بهایی را برای آن ذکر می‌کنند. طراح و معمار آن هر کس که باشد نتیجه آن عمارتی آبرومند است. بعد از شاه عباس هم شاه صفی و شاه عباس دوم هم به آبادانی باغ فین همت می‌گمارند.
بنا‌های سردر ورودی، کوشک صفوی و یکی از حمامها محصول این دوره بوده‌اند. شاه سلیمان صفوی هم صفه‌ای پیرامون چشمه فین بنا کرده که احتمالاً علت تغییر نام چشمه فین به چشمه سلیمانیه همین امر بوده‌است. در دوره کریمخان زند و همزمان با وقوع چند زلزله پیاپی، باغ و ابنیه موجود در باغ مورد مرمت قرار گرفته و بنای خلوت کریمخانی به آن افزوده شده است. در دوران فتحعلی شاه قاجار به آثار و ابنیه باغ افزوده شده است.
اما با مرگ شاه قاجار کار رسیدگی به باغ به فراموشی سپرده شده است. بنای دیگر باغ موزه ملی کاشان است که در دوره پهلوی بر خرابه‌‌های خلوت نظام‌الدوله و همچنین بنایی در حدفاصل کتابخانه و حمام ها ساخته شده است. ورودی باغ فین ساختمان سر در آن است که خود بنایی دو طبقه و یادگار دوره صفوی است.
طبقه اول آن شامل هشتی و دالان ورودی به باغ است. اما در طبقه دوم سالنی یکپارچه وجود دارد که از فراز آن می‌توان کل محوطه باغ را زیر نظر داشت. وارد باغ که می‌شوی روبه‌روی خیابان اصلی بنای اصلی باغ قرار دارد.
این بنا به شتر گلوی صفوی هم مشهور است. از قرار معلوم این بنا در جریان زلزله تخریب و دوباره تجدید بنا شده است. در جلوی شترگلوی صفوی استخر بزرگی وجود دارد. در پشت بنا نیز حوض آب به چشم می‌خورد. در میان این ساختمان نیز حوضچه‌ای است که آب چشمه با طرحی جالب(موسوم به شترگلو) درآن فوران می‌کند. روی دیوار‌ها و سقف این بنا آثار نقاشی دوره صفوی با تصاویری از شکارگاه و شاهزادگان است، این ساختمان قبلاً به صورت سه طبقه و طبقه بالای آن به صورت کلاه فرنگی بوده است.
علاوه بر این بنا، شترگلوی فتحعلی شاهی که در جنوب باغ واقع است دیگر ساختمان باغ فین را تشکیل می‌دهد. این بنا به دستور فتحعلی شاه ساخته شده و شامل شتر گلو و صفه مجاور و دارای دو حیاط خلوت در قسمت شرق و غرب آن است. کف صفه کلا از سنگ مرمر مفروش بوده و سقف آن به طرز جالبی نقاشی شده است که هنوز قسمت‌هایی از آن دیده می‌شود.
باغ فین با حوض‌های درون آن نیز معرف خاص و عام است. حوض‌هایی که تعداد آن هفت عدد است. یکی از حوض‌ها که در محوطه جنوبی باغ واقع شده دارای 160 حفره است. 80 حفره کار ورود آب و 80 حفره دیگر کار خروج آب از داخل حوض را بر عهده دارند.
خروجی آب از حوض جوشش به حوضی دیگر هدایت می‌شود که 12 فواره دارد. آنچه باغ فین را تا به حال زنده نگه داشته است جریان آب در آن است. آب در باغ فین به سه صورت در دسترس شماست.
در استخر‌های مقابل کوشک و حوضخانه صفوی آب راکد مقابل چشمان شماست. در جوی‌های محوطه نیز آب روان را می‌بینید. در برخی استخر‌ها آب همراه فواره زیبایی بخش باغ است و در نهایت آبی که از زیر زمین می‌جوشد را در حوض‌های جوششی خواهید دید. حوضخانه صفوی و شترگلوی فتحعلی شاه دارای آب جوششی هستند.
از انصاف نباید گذشت تمامی استخر‌ها و حوض‌ها فاقد هرگونه جلبک و لجن هستند که این امر بیانگر نظافت مداوم آنها است. حوض اصلی محوطه از دوازده چشمه که داخل آن می‌جوشد تأمین می‌شود.
در مرکز باغ، کوشک صفوی مقابل چشمان شماست. حمام کوچک و عمارت سردر سایر ابنیه دوره صفوی را تشکیل می‌دهند. کوشک قاجاری با نقاشی‌‌های زیبای سقفی و دیواری نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ واقع است. حمام سلطنتی، موزه ملی، خلوت کریمخانی و اتاق شاه‌نشین ابنیه‌ای هستند که پس از دوران صفویه به ابنیه باغ افزوده شده‌اند.
حمام‌های موجود در مجموعه باغ فین بیشترین تعداد بازدید‌کننده را به خود اختصاص می‌دهند. این امر شاید به دلیل واقعه قتل امیرکبیر در این حمامها باشد. باغ فین کاشان دو حمام دارد؛ یکی کوچک و دیگری بزرگ. هر دو حمام در قسمت جنوبی باغ قرار دارند. هر کدام از حمامها خزینه و چند حوض آب دارند. حمام کوچک یادگار صفویان و آن دیگری یادگار دوره قاجاریه است. حمام بزرگ ستون‌های بزرگ و سقف نقاشی شده دارد.
قتل امیرکبیر در حمام کوچک روی داده است. این واقع در بیستم دیماه 1230 هجری شمسی رخ داده است. از قرار معلوم حمام کوچک مربوط به خدمه بوده و حمام بزرگ به امرا و حکام اختصاص داشته است. ذکر این نکته هم ضروری است که کاشان به غیر از این دو حمام دارای حمام‌های تاریخی دیگری نیز است که از جاذبه‌های گردشگری این شهر به حساب می‌آیند.
از گلاب تا گيوه سوغات کاشان بيشتر مردم کاشان را با گلابش مي‌شناسند. اما واقعيت اين است که کاشان به غير گلاب و عرقيات گياهي اجناس ديگري هم دارد که مي‌توانيد آنها را به عنوان سوغات براي عزيزانتان تهيه کنيد. کاشي‌سازي و سفالگري از هنر‌هاي قديمي رواج يافته در بين مردم کاشان است.
مي‌توانيد در بازگشت از کاشان ظروف سفالي بسيار ظريفي را خريداري کنيد که در کارگاه‌هاي سنتي اين شهر توليد مي‌شوند. در بين شيريني‌ها و خوردني‌ها، جدا از شهر يزد، باقلوا و حلوا ارده کاشان را از ياد نبريد. اگر در فصل پائيز وارد کاشان شديد مي‌توانيد طعم انار کاشان را هم تجربه کنيد. بدون شک با ارزش‌‌ترين سوغاتي کاشان قالي‌هاي اين شهر است.
البته براي خريد آن بايد حسابي دست به جيب شويد. قالي کاشان مظهر زيبايي، ذوق و هنر ايرانيان در جهان است. در کنار فرش، زيلو و گليم هم در کاشان توليد مي‌شود. پارچه‌هاي مخمل کاشان هم از ديرباز زبانزد خاص و عام بوده است. هرچند اوج صنعت مخمل بافي در ايران مربوط به دوره آل بويه و سلجوقيان بوده است اما امروزه هم مي‌توانيد با گشت و‌گذاري در بازار کاشان ازاين نوع پارچه تهيه کنيد.
شعر بافي هم از مصنوعات پارچه اي اين شهر است. نام ديگر شعر بافي جولايي است. شعر بافي همان پارچه بافي است و هنوز در محلات قديمي کاشان از اين نوع پارچه بافته و در اختيار علاقه‌مندان قرار مي‌گيرد. شعر بافي‌هاي کاشان بيشتر براي استفاده به مناطق کردنشين کشور ارسال مي‌شود.
گيوه از ديگر سوغاتي‌هاي شهر کاشان است. اين نوع کفش هنوز هم در بسياري از مناطق ايران بخصوص روستا‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. گيوه بافي بيشتر در نشلج کاشان رايج است.
خانه اميرکبير ناخوش استدر اين ميانه قصد داريم شما را به سفري کوتاه به استان مرکزي هم دعوت کنيم. همان‌طور که گفتيم و مي‌دانيد حمام فين محلي است که اميرکبير صدراعظم معروف ايراني دوران ناصرالدين شاه در آن به قتل رسيد.
اما بد نيست بدانيد که هر چقدر باغ فين و محل درگذشت اميرکبير پر رونق و پر بازديد‌کننده است، محل تولد اميرکبير غريب و در حال تخريب است. روستاي هزاوه اراک محلي است که اميرکبير در آن متولد شده و تا چهارسالگي در آن زندگي کرده است. با وجود آن‌که خانه اميرکبير در فهرست آثار ملي قرار دارد اما اين روز‌ها دوران خوشي را تجربه نمي‌کند و در حال تخريب است. بناي اين خانه متعلق به دوران قاجاريه است و تا کنون در اختيار نوادگان وي قرار داشته است.
از قرار معلوم اين خانه از اين افراد خريداري شده تا به موزه مشاهير استان مرکزي تبديل شود اما گويا هنوز براي اين کار اقدامي صورت نگرفته است. خانه اميرکبير دو طبقه و ديوار‌هاي آن خشت گلي است. آنگونه که مقام‌هاي استان مرکزي وعده داده‌اند قرار است تا پايان سال جاري خانه اميرکبير از وضع نابسامان فعلي خارج شده و بازسازي آن در حد و شأن اين شخصيت برجسته ايراني انجام شود.